Üzüm bağlarında şenlik döneminin başlangıcı olarak kabul edilen ve adeta bir ritüeller zincirini andıran üzüm hasatlarının sona erdirildiği, üzüm bağlarının üzümsüz kaldığı mevsimin adıdır bağbozumu. Eylül ayının ortasında başlayıp Kasım ayının bitimine kadar devam eder.

Üzüm yetiştiriciliği tarihsel olarak kökleri oldukça eski dönemlere kadar uzanmaktadır. Bağcılıkta, Akdeniz ile Ege coğrafyaları oldukça önemli bir yere sahiptir.2600 yıl öncesinde Yunan mitolojisinde de bahsi geçen bağbozumu şenlikleri, şarap tanrısı Dionyses adına yapılırken(birçok tarihi kaynakta Dionyses’in Kapadokyalı olduğu belirtilir) aynı zamanda bereketi, çoğalmayı, birlikte olmayı, coşkuyu da kutlamak içindir. Bu mevsimde eski çağlardan bu yana şarap, pekmez, pestil yapılır, üzümler kurutulurdu. Günümüzde de coğrafyalar değişse de üzümden elde edilenler genel olarak pek değişmemiştir.

Üzüm ve şarap yetiştiriciliğinde İtalya ve özellikle Toskana bölgesi, bağcılık konusunda hem ülkenin hem de dünyanın en seçkin bölgelerinin başında gelir. Günümüzde bu bölge çiftçilerinin kutsal olarak kutladıkları mevsim turistiktik amaçlı dünyanın dört bir tarafından yoğun katılımlar olmaktadır. Bağbozumu cenneti olarak bilinen Chianti, Floransa ve Siena şehirleri arasında kalan, uçsuz bucaksız verimli bağlarıyla ünlü, kendine has üzüm aromalarıyla bilinen bir bölgedir. Tarihi şarap mahzenlerinde tadım yapabileceğiniz eşsiz bir yer.

Bölgemizde Süryaniler‘ in ana yurdu olarak bilinen Mardin Midyat arası( Tur Abdin bölgesi; tarihsel olarak Süryaniler ’in anayurdu)İtalya’yı aratmayacak güzellikte aromalara sahip üzümlerin yetiştiği önemli bir bölgedir.Süryanice de “üzüm ayı” anlamına gelen “aylul” kelimesi bu kadim dilden Türkçeye geçmiştir.

Burada bağ bozumu Eylül ayında başlar ve Kasım ayının sonuna kadar devam eder. Bu mevsimde özel hazırlıklar yapılır, dönemin bereketli geçmesi için rahipler dua okur, ahali imece usulü hareket ederek pekmez, pestil, kuru üzüm ve özellikle şarap yaparlar. Bağ bozumunun yapılacağı bağlarda tüm köy ahalisi toplanır, önce rahip bereketli geçmesi için kısa bir dini ritüelde bulunur sonra sepetlere doldurulan üzümler” mahser” alanına götürülür. Bu alan ya bağlara yakın alanda ya da köy meydanında, özel olarak hazırlanmış yerlerde kurulur. Şenlik havasında geçen mahserli günler üzüm bolluğunun olduğu mevsimde aylarca sürdüğü oluyormuş.Kazanlar kurulur üzümler,pestil için işletilir, herkes işin ucundan tutarak adeta seferberlik ruhuyla yapılacaklara asılır,bir yandan kazanlar karıştırılır diğer yandan şarkılar,türküler yakılır, dinlenme aralarında yaşlısı genci halaylar çeker, kurulan sofralarda yemekler yenir, köz ateşinde çaylar demlenir, geceli gündüzlü süren işler adeta düğün, şenlik havasında geçer.

Mardin, üzüm çeşitliliği açısından oldukça zengin bir coğrafyadır. 23 çeşitten fazla üzümün yetiştiği bölgede özellikle Ömerli ilçesi üzümleriyle bilinen bir ilçe ve İsmini bağ bozumundan alan ” mahserte” bölgenin en önemli üzüm türlerinin yetiştiği yerleşim yerlerinden biridir.(en yaygın olan üzüm çeşitleri; mezrone, kırfok) Önceleri at, eşek ve katır sırtında sandıklarda ilçe ve il merkezine hatta çevre il ve ilçelere kadar taşınan üzümleri neredeyse her bakkalın önünde, kaldırımlarda görmeniz mümkün.Özel olarak hazırlanan sandık ve sepetlerde üstlerine konulan asma yapraklarının arasından size bakan üzümlere kayıtsız kalmanız mümkün değil. Diyarbakır pazarları ve tablalarında Mardin üzümü olarak geçen üzüm daha çok Ömerli ve Midyat kırsalından gelenlerdir. Aromalarıyla da halkın büyük ilgisini çekmektedir. Özellikle aktarlarda Mardin pestili olarak satılan ve ciddi talep gören yumuşak ve katıksız yapılan bu pestiller yine Mardin kırsalından gelenlerdir.

Bağ bozumunun en güzel yönü tüm ahalinin bir araya gelerek yardımlaşması ve çalışırken festival havasında güzel zamanlar geçirmesidir.

Anadolu ve Mezopotamya toprakları üzüm bağcılığında dünya tarihinde çok önemli bir yere sahiptirler. Özellikle üzüm türleri ve özgün aromalarla bölgelere has oldukça güzel bir çeşitlilikten bahsedilebilir.

Bağcılık, Bağbozumu ve üzümden elde edilen ürünler binlerce yıllık kültürlerin ortak paydalarda buluştuğu, mistik ve oldukça otantik bir faaliyettir.Asma ağacı ve yaprakları birçok kültürde ayrı bir değere sahiptir. Coğrafyalar değişse dahi bağ bozumu ritüelleri benzerlikler göstermekte olup son derece büyüleyicidir. Mahser tadında bir yaşam dileğiyle…

Mevsim güz mevsimiydi

Dinginliğim, mayhoşluğum ondandı,

Kara üzümün her habbesinde saklıydı duydular

Tatlı bir hüzündür mevsimi mahser

Bir veda mevsimidir şenlik tadında...