Van’ın Gevaş ilçesine bağlı Arpêt (Yanıkçay) köyü, Van Gölü ile Axîwor dağı arasında yer alan Kawaş bölgesinin güney tarafını bir yay gibi saran dik dağların eteklerinde bulunuyor. Kawaş’tan Müküs’e çıkan tek geçit olan Pawas vadisinin başında yer alan Arpêt, Axîwor’a en yakın köy. Binlerce dönümlük verimli arazisi ve bir o kadar da merası olan köy, doğal su kaynakları açısından da oldukça zengindir. Arpêt’in hemen yakınında bulunan Etemag gözelerinden çıkan yüksek debili su ile Van Gölü kıyısına doğru açılan Kawaş ovasındaki Poxnîs (Koçak), Pawas (Kazanç), Werendos (Kurultu), Bişêwang (Güzelkonak), Narêk (Yemişlik), Şikêrt (Dereağzı), Virkonîs, Zêwê ve Pagan köylerine ait araziler sulanıyor. Soğuk ve oldukça fırtınalı geçen kış aylarında kuruyan Etemag gözeleri, mart ayından eylül ayına kadar gürül gürül akıyor…

*

Aniden yükselen dağların arasında yemyeşil bir halı gibi uzanan vadinin başında yer alan Arpêt köyü, gürül gürül akan sularıyla bölgenin en gözde mesire yeri olarak biliniyor. Yaz aylarında, yeşilin her tonu ile bezenen Arpêt, Van’dan, Gevaş’tan, hatta Gürpınar’dan gelen konuklarına ev sahipliği yapıyor, onların dinlenmesi ve hoşça vakit geçirmesi için cömertçe sunuyor güzelliklerini. Çalışkan olmalarıyla bilinen Arpêt köylüleri, geleneksel üretimin yanı sıra daha organize ve modern üretim biçimlerine de yöneliyorlar. Bal arısı çiftlikleri kurmaları buna örnek gösterilebilinir. Geleneksel üretim yöntemlerini unutmadan, yenilikçi bir bakış açısıyla daha güzel günler düşleyerek besledikleri umutlarını, Pawas vadisinin zenginlikleri ile bütünleştirmenin ve köyü kalkındırmanın yolunda ilerliyorlar…

*

Kürt ve Ermeni tarihinde de önemli bir yere sahip olan Arpêt köyü, Botan Beyi Mîr Bedirxan’ın 1846 yılında önderlik ettiği ayaklanmaya destek veren Han Mahmud’un yaşadığı Zerîkas köyüne dört kilometre uzaklıkta bulunuyor. Han Mahmud’un ayaklanma sırasında kaldığı ve savaşı yönettiği Kelengêh kalesi ise Arpêt’e iki kilometre uzaklıkta. Bölgenin efsane Kelengêh kalesi’nin yıkıntıları ve Han Mahmud’a ev sahipliği yapmış tarihi Şikefta Sê Derî mağaraları halen o zamanki gibi duruyor.

Han Mahmud’un Kelengêh’teki 1847 yılındaki yenilgisinden Ermeni-Müslüman çatışmasına kadar kan ve gözyaşı dolu bir tarihi var Arpêt’in. Ermeniler ile Kürtlerin yüz yıllar boyunca, barış içinde, bir arada yaşadıkları Arpêt’in huzuru, çok trajik bir şekilde Birinci Dünya Savaşı yıllarında bozuluyor. Osmanlı-Rus çatışması sırasında izlenen politikalar, Kürtlerle Ermenileri karşı karşıya getiriyor ve kanlı çatışmalara sahne oluyor. Bugün ise Kürtlerin bir başına yaşamaya devam ettiği Arpêt köyü, tarihi hikayeleriyle bilinmeye, görülmeye değer bir köy…