9.Yüzyılda yaşamış önemli Kürt düşünür Dineveri, 820 yılında Batı İran’ da kalan, Dinaver bölgesinin Kırmanşah şehrinde doğmuştur. Botanik, Matematik, Astronomi, Mekanik, filoloji, Tarihve Şiir üzerine değerli eserler yapmış düşünür, 896 yılında (76 yaşında) vefat etmiştir.

Dineveri, İsfahan’da astronomi, matematik ve mekanik, Basra ve Küfe’de ise Filoloji ve şiir üzerine eğitimler almış.

Dineveri, özellikle bitkiler üzerine kaleme aldığı Kitab el-Nebat(Bitkiler Kitabı)’la tanınmaktadır.Birçok kaynakta bu eserinden dolayı botaniğin babası olarak kendisinden bahsedilir.Kitab el- Nebat, 8ciltten oluşan bitkilerin dünyasıyla ilgili her detayı taşıyan tarihte az emsali olan çok önemli bir eserdir. Düşünür ’ün dağınık durumda olan bu eserini avukat olan Muhammed Hamidullah toparlayıp yayınlamıştır.(FahidToufie, “Botanyandagriculture”)Eserde, Arapça, Farsça botanik geleneklerinin yanında Kürtçe kökenli bitki bilgileri de mevcuttur. Bu eser yıllarca botanik alanında önemli bir başvuru kaynağı olmuştur.

Alman bilim insanı BrunoSilberberg, Kitab el Nebat eseri hakkında şu bilgileri paylaşmıştır:

“İlmi çalışmaların 1000 sene sonrasında Greklerin botaniği Theophratus(MÖ.372-287) ve DioscaridesPedonius(MÖ. 1.yüzyıl)’ in eserlerinde özetlenmiştir; oysa Dineveri’nin kitabı, Müslüman ilminin sadece ikinci asrında, Greklerin seviyesine çıkmakla kalmaz, fakat onları çok daha geride bırakır. Dineveri’nin kendi eserini tasnif ettiği devirde Dioskorides’in kitabının henüz Arapçaya tercüme edilmemiş olduğu da burada işaret etmek lazımdır. Şu halde bu eser Müslümanların orijinal bir çalışmasıdır.”

Dineveri’nin bu değerli eseriyle ilgili olarak Harvard Üniversitesi’n den Prof. Mehrdadİzady ise şöyle der: ”Kürt ileri gelenleri içinde en mükemmeli, İslam toplumları içinde o güne dek ortaya çıkmış en büyük beyin”

Dineveri, Kürt tarihi, etnoloji ve aşiretleri üzerine çalışmalar gerçekleştirmiş ilk bilim insanı olarak bilinir. Bu sebeple ilk Kürdolog olarak Kürt tarihinde önemli bir yere sahiptir. Kürtlerle ilgili araştırmalarını kaleme aldığı eser “Nijada Kurda” isimli eserdir.(Ensab el –Ekrad, Kürtlerin Soyu)Bu önemli eseri bir bütün olarak günümüze ulaşmamış olsa da, birçok bilim insanı ve araştırmacının eserlerinde kendisinden alıntılara rastlamak mümkün.Düşünürün günümüze ulaşan Kürtçe eseri olmasa da, Kitab el- Nebat(Bitkiler Kitabı) isimli yapıtında Kürt coğrafyasında yetişen bitkilerin Kürtçe isimlerininorijinal halini yazan ilk botanikçidir.

Dineveri, her ne kadar botanikçi yönü ön plana çıkmış olsa da Cebir alanında da önemli çalışmalar yapmıştır.Kitab el- Cebrve’l-mukabele( Cebir Kitabı), Kitab el Hisab(Aritmetik Kitabı) ile Islah’ul- Mantık(Mantığın Islahı)gibi eserler matematik alanında kaleme aldığı önemli çalışmalardır.Öte yandan astronomi alanında da önemli çalışmalar yapan Dineveri ‘nin bu alandaki önemli eserleri arasında, Kitab’ül- Enva(Hava Durumu Kitabı) Kitab-ulKüsüf( Güneş Tutulması Kitabı)önemli yer tutmaktadır.

Dineveri’nin çok yönlü bir düşünür olduğunun bir diğer önemli göstergeside, sosyal ve beşeri bilimleri alanında ortaya koyduğu şu eserler olmuştur:Ensab-el –Ekrad(Kürtlerin Soyu),Kitabel Kebir(Bilim Tarihte Büyük Kitap),Kitab’ülBüldan(Cografya Kitabı), Kitab-eş –Şirve’ş-Şu’ara(Şiir ve Şairler Kitabı),Ahbar’üt- Tival(Genel Tarih)

Tarihte hangi coğrafyada ve inanca mensup olursa olsun, insanlık tarihine ve özellikle Kürt tarihine damga vurmuşlardan gölgede kalan ya da bırakılan önemli düşünürleri, ait oldukları yerden bakmak ve onlar hakkındaki en küçük bilgiyi paylaşarak yaşatmak oldukça önemlidir. Hele ki kültür manipülasyonunun devam ettiği Kürt coğrafyalarında bunu yapmak her zamankinden daha değerlidir.