*

Yiğitler diyarı Haydaran bölgesinin kalbi, her yaz mevsiminde illa ki karların erimeye başladığı, doğanın canlandığı Temmuz ayında toplu ziyaret edilen Ziyarê Buyer, Dersim’in en önemli kutsal mekanlarından biri. Gola Buyer olarak da bilinen Ziyarê Buyer, adını Düzgün Baba’nın kız kardeşlerinden Buyer Ana’dan alıyor. Tertele’den önceki zamanlarda, illa ki yaz aylarında çevre köy ve mezralardan getirilen onlarca sürüye, binlerce insana can olmuş yaylada bulunan Ziyarê Buyer, aynı zamanda Zaza Haydaranların bir şenlik yeri, bir buluşma, bir toplaşma yeridir. Korkunun ve şiddetin kol gezmediği zamanlarda, Ziyarê Buyer’de kurbanlar kesilirmiş, adaklar adanırmış. Küskünler barışır, dargınlıklar giderilir, halaylar çekilirmiş. Öylesi zamanlarda masalların en güzeli, fıkraların en komiği Buyer’de anlatılırmış. Dersim’in bu kutsal mekanı Ziyarê Buyer’in cemi bir başka mutlu edermiş canları. Gökle yerin buluştuğu, yıldızların insana yoldaş olduğu, bilge güneşin cemle kutsandığı bu mekanın mistik havası ile soluklanan aşıklar, bir başka güzel atışırlarmış. En güzel Zazaca deyişler, kilamlar bir başka güzel yüklenirmiş ölümsüz aşıkların yüreğine, bir başka güzel bezenirmiş ölümsüz aşıkların diline…

*

Can Dersim’in, Haydaranların en sevdiğim köyü, tarihinin hiçbir döneminde zulme boyun eğmemiş, zalime teslim olmamış Hengirvan’a, su kadar sevdiğim gülistanımın bilge şairinin ilk soluklandığı, daha çocuk yaşta bir lokma bir hırka yaşamaya yemin ettiği, özgür yaşam uğruna dağlarında sır olduğu, efsane kahramanım Xidê Alê Îsmê’nin dağ taş kutsadığı Buyer’e her fırsatta giderim. Dur durak bilmeden zirvesine yürüdüğüm, sarp dağlarını, derin vadilerini düşe kalka aşıp geçtiğim Buyer’e, Dersim’in kutsal damına yüreğimi emanet bırakırım, her gidişimde. Her gidişimde de her biri bir yerden gelmiş kadınların, çocukların, belki de son bir defa kutsanmaya gelmiş yaşlıların, bir de her biri bir yere yolcu ölümsüz canların tuttuğu muhteşem ceme, cemlere tanık oldum, güneşe duran pirüpak yüreklerine saf oldum. Yaz boyunca her bir tarafı çiçek kaynayan, her bir tarafı börtü böcek yaşayan, her bir tarafı kurda kuşa hayat, her bir tarafı insan sevgisine canan olan kutsal Ziyarê Buyer’e yoldaş, dahası yüreğine sırdaş olmanın verdiği heyecanı, bitmek bilmeyen sevinci, alıp götüren hüznü anlatmak, dile getirmek ne mümkün…

*

Hüznü bitmemiş, dünya durdukça da bitmeyecek büyük insan kırımının, yarası onmayan Tertele’nin acısı henüz dinmemişken, Dersim’in yarası henüz soğumamışken bundan daha birkaç yıl önce bir gece ansızın gelenlerin ateşe verdiği, vahşice yakıp yıktığı Haydaranların kalbi Tajnû’dan, güzelliğine bittiğim Hengirvan’dan, muhteşem Pülümür vadisine her daim nazır yaşayan Zagê’den, Mistan’dan, Hêgayê Derg’den, Paga Veşayin’den, Karwan’dan, Keşîş’ten, Tewreşî’den, Rosnaye’den, Kulikin’den, Kextê Ziyarê’den, adını bilmediğim, gitmediğim, görmediğim bilmem hangi diyardan, bilmem hangi zirveden yıldızlarla niyaz olmuş her mevsimi kudret, her demi Haskar Ana gözesinin suyu gibi pirüpak, hayat kaynağı Gola Buyer’e karışan, Tanrı Güneş’in katına yükselen, bir baştan bir başa bildiğim, bilmediğim kutsanmış tüm dağlarında, tüm vadilerinde yer gök yankılanan özgürlük çığlığını duyar gibi oldum her gidişimde, her buluşmamızda...