Türkiye’nin en çok göz ardı edilen ve bireye ait bir hak olan cinsel yönelim, her geçen gün problem olma boyutunu arttırmaktadır. Toplumların genel sorunu olan erkek-kadın kavramları dışına çıkamamak, bireylerin evrensel ve eşit haklarının önünde büyük bir engel oluşturmaktadır. Peki, birçok insanın duyduğu; ancak duyumlarının ötesine gitmeyip ne olduğunu dahi bilmediği LGBTİ ve LGBTİ hakları nelerdir? 

 LGBTİ NEDİR?

Eşcinsel hakları mücadelesinde kullanılan ve  "lezbiyen", "gey", "biseksüel" ve "transgender" kelimelerinin baş harflerinden oluşan LGBTİ 1900’lerden itibaren kullanılmaya başlamıştır.  Sadece bu kelimelerin kapsamaya yetmediği cinsel yönelimlerin farklılığı sebebi ile LGBTİ kelimesi zamanla değişkenlik gösterip farklı adlar almışsa da toplum tarafından en çok kullanılan terim LGBTİ terimidir.

Benim asıl değinmek istediğim ise; cinsel yönelimleri ile varoluş sancısı çeken LGBTİ bireylerin uluslararası hukukta yeri nedir? Türkiye’de hakları nelerdir?

ULASLARARASI HUKUKTA LGBTİ

Sadece Türkiye’de değil dünyanın neredeyse her yanında homofobik ve transfobik tavırlara maruz kalan LGBTİ bireyler uluslararası ve bölgesel nitelikteki insan hakları mekanizmalarının koruma sağlaması için oluşturdukları birçok örgütlenme ile yıllardır başvurular yapmaktadır.  LGBTİ bireyleri korumaya yönelik olan uluslararası ve ulusal çoğu koruma mekanizmasının yeni yeni oluştuğunun bilinmesinde fayda vardır.

Uluslararası hukukta her ne kadar defalarca eşitlik ilkesine değinilse de, birebir olarak cinsel yönelim ve eşitlik kavramları bir arada kullanılmamıştır. Ancak, LGBTİ kişileri etkileyen meselelerde uluslararası insan hakları hukuku standartlarını uygulayan Yogyakarta İlkeleri, birçok devletin ve parlamentonun kararlarında öncelik verdiği ilkeler bütünüdür.

Tam adı “Cinsel Yönelim ve Cinsiyet Kimliği ile ilişkili olarak Uluslararası İnsan Hakları Hukukunun Uygulanmasına dair Yogyakarta İlkeleri” olan Yogyakarta İlkeleri’nde ilk ilke olarak EVRENSEL İNSAN HAKLARINDAN YARARLANMA HAKKI’na  değinilmiştir.

Yogyakarta İlkeleri’nde belirtildiği gibi; Tüm insanlar eşit doğar, onurları ve hakları eşittir. Cinsel yönelimleri ve cinsiyet kimlikleri ne olursa olsun tüm insanların insan haklarından tam olarak yararlanma hakkı mevcuttur.

Yogyakarta İlkeleri’nin 2. İlkesinde EŞİTLİK VE AYRIMCILIĞA UĞRAMAMA HAKKI’na değinilerek herkesin cinsel yönelim veya cinsiyet kimliği esaslı ayrımcılığa tabi olmaksızın tüm insan haklarından yararlanma hakkının mevcut olduğu ifade edilmiştir.

Yogyakarta İlkeleri’nin 3. ilkesinde KANUN ÖNÜNDE TANINMA HAKKI’na değinilerek; Herkesin her yerde kanun önünde bir birey olarak tanınma hakkının mevcut olduğu, farklı cinsel yönelimlerden ve cinsiyet kimliklerinden kişilerin yaşamın her yönünde hukuki ehliyete sahip olduğu belirtilmiştir.

Her kişinin kendi tanımladığı cinsel yönelimi ve cinsiyet kimliği kişiliğinin ayrılmaz bir parçasıdır ve kendi kaderini tayin, onur ve özgürlüğün en temel yanlarından bir tanesidir. Kimse cinsiyet değiştirme operasyonu, kısırlaştırma ve hormon terapisi de dâhil olmak üzere cinsiyet kimliğinin tanınması amacıyla hiçbir tıbbi prosedüre tabi tutulmaya zorlanamaz demiştir 3. İlke.

Toplumda yer edinmeye çalışan LGBTİ kişiler, homofobik söylemler ile sürekli baş edip aynı zamanda kendi benliğini oluşturmaya çalışan, normal bir bireyin geçim sıkıntısından ziyade çok daha büyük problemler ile baş etmektedir. Bilindiği üzere uluslararası bir problem olan LGBTİ kişilerin güvenlik problemleri henüz aşılamamış, çözümlenmemiş veya çözümlenme taraftarı olunmayan bir problem olarak yerini almıştır.

 Yogyakarta İlkeleri’nin 5. ilkesinde KİŞİNİN GÜVENLİK HAKKI açıkça anlatılmıştır. “Cinsel yönelimine veya cinsiyet kimliğine bakılmaksızın herkesin güvenlik hakkı mevcuttur ve ister hükümet yetkililerinden ister bir kişi veya gruptan kaynaklansın herkes şiddete veya fiziksel yaralanmalara karşı Devlet’in koruması altındadır.” Denilmiştir. Bu ilkenin hangi ülke tarafından ve ne kadar örnek alındığı ise “bilinmezlik” kelimesinden başka bir şey çağrıştırmamaktadır.

Yogyakarta İlkeleri bu ilkeler ile birlikte EŞİTLİK VE AYRIMCILIĞA UĞRAMAMA HAKKI, MAHREMİYET HAKKI, KEYFİ OLARAK ÖZGÜRLÜĞÜNDEN MAHRUM BIRAKILMAMA HAKKI, ADİL YARGILANMA HAKKI,  GÖZALTINDA İNSANİ MUAMELE GÖRME HAKKI, İŞKENCE ve ZALİM, İNSANLIK DIŞI VE AŞAĞILAYICI MUAMELE ve CEZA GÖRMEME HAKKI ve bireylerin eşitliğini doğuran bütün haklara değinmiştir. Tüm bu haklara değinilirken özellikle eşitlik ilkesine, cinsel yönelime, cinsiyet kimliğine atıfta bulunularak, haklarda ayrım olmayacağını belirtmiştir.

BİRLEŞMİŞ MİLLETLER İLE LGBTİ KİŞİLERİN HAKLARI

Birleşmiş Milletler kendi çalışma alanlarında LGBTİ kişilerin karşılaştığı öncelikli meseleleri giderek artan biçimde ele almaktadır.

Mart 2011’de, Kolombiya, cinsel yönelim ve cinsiyet kimliği temelindeki şiddet olaylarının ve bununla ilgili insan hakları ihlallerinin sona erdirilmesi için Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyi’ne sunulmak üzere bir Ortak Açıklama sunmuştur. 80’i aşkın Birleşmiş Milletler Üyesi Devlet adına sunulan bu açıklama, açık biçimde dünyanın tüm bölgelerinde insanların cinsel yönelimleri ve cinsiyet kimlikleri temelinde yaşadıkları kabul edilemez muameleyi ele almıştır.

Haziran 2011’de, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyi LGBTİ kişilere karşı şiddet ve ayrımcılık suçlarının dünya çapında işlendiğine yönelik bir rapor hazırlanmasını kabul etmiştir ve Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiseri (OHCHR ) tarafından Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyi’ne sunulan bu rapor,  LGBTİ kişiler tarafından yaşanan sorunları özetlemekte ve her Devletin tüm yurttaşlarının haklarını koruma görevini tekrarlamaktadır.

Temmuz 2013’te, OHCHR, LGBTİ topluluğunu etkileyen şiddet, ayrımcılık ve diğer insan hakları ihlalleri hakkında farkındalık artırma ve cinsel yönelimleri ve cinsiyet kimliklerine bakılmaksızın eşitliği herkes için yaygınlaştırma konulu Özgür ve Eşit Kampanyası’nı (Free & Equal Campaign) düzenlemiştir.

Eylül 2015’te, 12 Birleşmiş Milletler kuruluşu LGBTİ yetişkinler, ergenler ve çocuklara karşı şiddet ve ayrımcılığın sonlandırılması için Devletlere acil olarak harekete geçmeleri konusunda çağrıda bulundukları bir Ortak Açıklama yayımlamıştır. Buna göre: “ Herkesin şiddet, zulüm, ayrımcılık ve damgalanma olmaksızın yaşama konusunda eşit hakları bulunmaktadır. Uluslararası insan hakları hukuku, Devletlerin ayrım gözetilmeksizin herkesin bu haklara sahip olabilmesi konusundaki yükümlülüklerini ortaya koymaktadır “

Sadece değindiğim gelişmeler ile sınırlı kalmamak ile birlikte LGBTİ hakları uluslararası alanda gelişme göstermektedir. Ne yazık ki henüz olması gerektiği evrede değildir. Neredeyse her alanda yaygın olan LGBTİ kişilerin hak ihlalleri azalmış olmakla birlikte devam etmektedir. Bazı devletlerde ise homofobik tutumların azalması gerekirken aksine gittikçe şiddetini arttırmaktadır.

TÜRKİYE’DE LGBTİ KİŞİLERİN HAKLARI

Bu başlık altında ziyadesiyle yapılacak eleştirinin varlığı ile birlikte, LGBTİ kişilerin hakları konusunda maalesef araştırmalarım sonuç vermedi.

Normal olduğuna inanan her birey daha çok ekonomik problemler ile uğraşırken, normal olduğuna inanılmayan LGBTİ kişilerin aklına gelecek en son problemlerden biri ekonomidir. Evrensel insan haklarında yerini bulmaya çalışan LGBTİ bireyler sürekli onursuzluk söylemlerine, ayırımcılığa, şiddete, eşitsizliğe maruz kalmaktadır. Sadece kabullenmek ile aşılacak bu durumun toplum tarafından ısrarla aykırı karşılanmasının temelinde birey olmayı başaramamak vardır.

 Bizler elimizden geldiği kadar sadece kendi varlığını normal bulanlara ışık tutmaya çalışırız. Mühim olan, LGBTİ bireyleri kabullenmemekte ısrarcı olan bu kişilerin ışığa duyarlı olmasıdır.