Su insanlığın yaşamında en kutsal ve en önemli elementlerdendir. İnsanlığın tarihini oluşturan dört temel öğe, su-hava-toprak ve güneştir… Su toprakla sevişir, raks eder, toprağa tohum düşer, çatlar, güneş ışınlarıyla boy verir fideleşir, medeniyetler oluşur…

Su çağlar boyu medeniyetleri, uygarlıkları besledi…

Kentlerin zenginliği suyla ölçülür, su servettir!

Diyarbakır su zengini olan kentlerdendir,

Suyun kentlerle buluşması, Qastallar ve hamamlarla işlevini sürdürür…

Hamam; giriş bölümü, soğukluk, ılıklık-sıcaklık, su deposu, külhandan oluşan planlama anlayışıyla inşa edilmiştir…

Külhan; hamamın suyunun ısıtıldığı ocak bölümüne denir, külhanın sorumlusuna da külhanbeyi adı verilir…

Hamam; kaynaklardan gelen suyun depolanıp ısıtıldığı ve künk denilen pişmiş topraktan yapılan borularla kurnalara dağıtılır.

Yer zemini ise; külhandan oluklarla hamamın iç kısmını çepeçevre dolaşarak yapılmıştır. Bu sistem tüm ısıyı göbektaşında toplar…

Hamamlar kentlerin sembolleridir, hanlar gibi!

Hamamlar sadece yıkanma ve temizlenme mekânları değil, aynı zamanda mahallenin çerçöplerinin külhanlarda yakıldığı mekânlardır…

Hamam kültürü olmazsa-olmaz kültürümüzdendir!

Bu kadim kentin her kapı girişinde hamamlar inşa edilmiş, şehre girişlerde hastalıklar yayılmasın diye kente girenler hamamlarda aklanıp-paklandıktan sonra kente girerlermiş, böylece salgın hastalıkların yayılması önlenmiştir!

Hamamlar sabah erkeklere hizmet eder, öğlen sonrası da kadınlara… Hamam insana özgüven veren mekânlardandır, hamamların dizaynları şık ve çok amaçlıdır… Giriş; soyunma alanı ve sohbet mekânıdır, ortada fıskiyeli havuz, kasanın olduğu banko, emanet dolabı, ayakkabı boyacısı, çay meşrubat bölümünden mevcuttur, daha önceleri bu mekânda berberde bulunmaktaymış!

Yıkanılan bölüme giriş yapılmadan bir ara salon sizi karşılar, bu salon hamamın sıcaklığından bunalanların, dinlenme bölümüdür, soğukluk bölümü denilir… Bu bölümden sonra hamama giriş yapılır, ortada göbektaşı…

Hamamlar daire biçiminde veya sekizgen tasarlanmış, çepeçevre kurnalar ve olmazsa-olmaz keseci, bu bölüme de sıcaklık bölümü denir… Banyo yapılacak bölümün temizliğinden keseci sorumludur!

Hamam çıkışı; bölüm sorumlusu sizi karşılar, hemen temiz peştamal tutar, üstünüzdeki ıslak peştemalı çıkartırsınız, temiz peştemalla ıslak peştemalı değiştirirsiniz, belden yukarısına temiz bir peştamal sarılır, son olarak da baş kısmını da havluyla sarılır…

Çay meşrubat ihtiyacı varsa karşılanır, muhabbet varsa muhabbetten dem alınır, gerektiğinde de muhabbete dâhil olunur.

Ayakkabınız boyanmış olarak ayakucunuza bırakılır, saygıda kusur edilmez… Kasanın olduğu duvarda hamam fiyatları yazılıdır.

Hamamda hiçbir şeyin fiyatı sorulmaz, gönülden ne koparsa verilir…

Verilen ücret (bahşiş) hizmet memnuniyetini gösterir!

Bazı hamamlar sadece kadınlara hizmet verir, bazı hamamlar da erkeklere… Sabah erkeklere, öğlen sonrası da kadınlara hizmet verir bazı hamamlar… Bir de banyolar vardır, banyoların hamamlardan farkı şudur; hamamlarda açık alanda kurna başlarında yıkanılır, banyolar da ise kabinlerde yıkanılır… Daha sonra bunlara saunalar dâhil edildi…