Keçi Burcu’nda El Cezeri sergisi

Ali Çekdar Korkma

TİGRİS HABER - Kültür ve Sosyal İşler Daire Başkanlığı, Müslüman bilim insanı El Cezeri'nin 13'üncü yüzyılda kaleme aldığı Kitab-ül Hiyel'deki makine çizimlerinin çalışır makinelere dönüştürüldüğü “Cezeri’nin Olağanüstü Makineleri Sergisi”ni Diyarbakır Surlarının en büyük ve en eski Keçi Burcu’nda meraklıların ilgisine sunacak.

Sergi, Durmuş Çalışkan’ın 15 yılı aşkın çalışmalarının meyvesi olarak dünyada bir ilkin gerçekleştirildiği Cezeri’nin makinelerinin eş ölçekte, aynı malzeme ve teknik ile üretilmesi ile ortaya Cezeri’nin yol göstericiliğinden yola çıkarak yapılmış 25 olağanüstü makineden oluşuyor.

Sergide, Filli Su Saati, Yılan Mekanizması, Kayıkçılı Su Saati Çalgıcı Figürü, Çocuklu Otomatik Lavabo,  Tavus Kuşlu Otomatik Lavabo, İçecek Sunan Çocuk Otomatı, Kan Ölçme Otomatı, Dört Sürgülü Kapı Kilidi, Geometrik Çizim Aleti ve Küresi ile Çok Amaçlı Kefe Uygulaması’nın arasında bulunduğu 25 eser sergilenecek. 25 Mart Cuma Keçi Burcu’nda açılacak sergi 18 Mayıs Çarşamba'ya kadar açık kalacak.

El Cezeri

Tam adı Ebû el-‘İzz bin İsmaî‘l bin el-Rezzâz el-Cezerî olan, Diyarbakır’da Artuklular döneminde 1200 yılı dolaylarında yaşamış bir mühendistir.

Cezeri, mekaniğe kendi dehasıyla kazandırdığı tüm teknik yenilikler dışında, makine tasarımıyla hikaye anlatan bir sanatçıdır. Cezeri’nin en dikkati çeken özelliği makine kavramını yeniden inşa ediyor ve döneminin kültürel birikimini yansıtacak şekilde makineyi sanatla birleştiriyor.

Diyarbakır İçkale’de bulunan Artuklu Sarayında kesintisiz 25 yıl (1181-1206) saray mühendisi görevini sürdürmüş olan Cezeri, Helenistik dönemde Pnömatik ve İslam Medeniyetinin gelişmiş döneminde Hiyel olarak bilinen bir geleneğin güçlü bir temsilcisidir.

Sibernetiğin ilk adımlarını attığı ve ilk robotu yapıp çalıştırdığı kabul edilen Cezeri, ünlü sanatçı Leonardo da Vinci'ye ilham kaynağı olduğu düşünülür.