VİDEO - Diyarbakır Tarım Müdürü: Türkiye'de ilk sırada yer alacağız

Mümin Ağcakaya - Röportaj

TİGRİS HABER - Tarım İl Müdürü Mustafa Ertan Atalar; Diyarbakır’da mandacılık geleneksel olarak yapılmaktadır. Geçmişten beri Dicle kenarında ve sulak alanlarda manda yetiştiriciliği yapılmaktaydı. 90’lı yıllarda azalan manda yetiştiriciliğini canlandırmak için Bakanlığımız tarafından sağlanan destek ve yapılan projelerle mandacılık tekrar canlanmaya başladı ve her geçen sene manda sayısında bir artış meydana gelmeye başladı. 2002 yılında manda sayımız 3502 iken, 2020 yılı itibariyle 17683 sayısına ulaşmış bulunmaktadır ve bu sayı her geçen sene de artacaktır. Manda sayısını yüzde olarak da değerlendirdiğimizde yılda %23’lük bir artış göstermektedir. 

Mandacılık neden bu kadar önemli? 
Çünkü manda sütündeki yağ oranı diğer büyükbaş hayvanlara göre daha zengindir. Örneğin inek sütünde % 3,5 ile 4,5 olan yağ oranı varken manda sütünde %7,5 - 8 oranında bir değere ulaşmaktadır. Yine kuru madde oranında manda da %18 iken, inek sütünde bu rakam %12 civarındadır.  Ayrıca manda sütünde protein oranı % 4.13 civarında iken inek sütünde ise bu oran %3,4’dür. Dolayısıyla manda sütü değerli bir süttür. Ayrıca manda sütünden elde edilen manda kaymağı, yoğurdu çok değerli bir besin maddesi olması nedeniyle de mandacılığın daha da geliştirilmesi ve beslenmesinin yaygınlaştırılması gerekmektedir. 
Bakanlığımız tarafından bu amaçla çeşitli projeler uygulanmıştır. İlimizde manda düvesi geliştirmek için 153 başlık manda düvesi projesi uygulandı. Proje kapsamında Silvan ilçemizde damızlık manda düvesi tesisi kuruldu. Yaklaşık olarak 1.380. 000 TL toplam maliyeti olan bu tesisin 690.000 TL’si Bakanlığımız tarafından hibe olarak verildi. Buradaki amacımız bölgenin ihtiyaç duyduğu damızlık manda düvesinin temin edilerek, modern işlemelerin kurulmasıdır. Bu işletmelerde kaliteli şartlarda elde edilen damızlık manda düvelerini çiftçilerimize dağıtılarak, ilimizin anaç manda ihtiyacının karşılanmasıdır.

Proje başarılı bir şekilde devam ediyor. Kırsal Yatırımları Destekleme Projesi kapsamında yaptığımız çalışmalar ile Bismil ilçemizde yine 100 başlık damızlık manda tesisi kurulmuştur. O da faaliyetlerine devam etmektedir. Bunun dışında ‘Genç Çiftçi Projesi’ kapsamında 50 üreticimize de 250 manda teslim edilmiştir. Bunların hepsi bir araya geldiğinde ilimizdeki manda sayısındaki artışın nedeni ortaya çıkmaktadır. 
Ayrıca Bakanlığımız tarafından yürütülmekte olan Tarımsal Araştırmalar Politikalar Genel Müdürlüğü Koordinasyonu tarafından yürütülen ‘Halk Elinde Manda Islahı’ kapsamında 2876 manda bu proje kapsamında beslenmektedir. 

MANDA IRKINI İYİLEŞTİRİYORUZ
Irk ıslahını gerçekleştirmek suretiyle bölgede manda ırkının iyileştirilmesi, geliştirilmesi ve korunması amaçlanmaktadır. Burada proje kapsamına alınan hayvanlardaki et ve süt verimleri düzenli aralıklarla ölçülmektedir. Böylece en iyi hayvanlardan elit sürüler oluşturularak, bunların yavruları besicilerimize dağıtılmaktadır. Bu çalışmalar sayesinde ırkı ıslah edilmiş, verimi yüksek olan hayvanların bölgede yaygınlaştırılması sağlanmaya çalışılmaktadır. Ayrıca da ırkın, yerli gen kaynaklarından korunması sağlanmaktadır. 

HAYVAN BAŞINA DAHA FAZLA DESTEK SUNULMAKTADIR
Bu projeye dâhil olan hayvanlar için diğer hayvanlara sunulan desteklerden iki kat daha fazla destekleme ödemeleri yapılmaktadır. Anaç manda desteğinde hayvan başına 850 TL yavrusuna da 400 TL ödenmektedir. Her yıl bu destek oranları da iyileştirilmektedir. 
Şu an; Türkiye genelinde manda varlığına sahip ikinci iliz. Yakın zamanda manda yetiştiriciliğinde ilk sırada yer almak amacındayız.

Manda yetiştiriciliği düşüncesi sizde nasıl oluştu?
Recep Birtane; Silvan’da köy ortamında büyüdük. Küçüklükten beri mandacılık üzerine bir çiftlik kurmayı hayal diyordum. Şuna inanıyorum; neyi samimi olarak isterseniz bunu zaman içerisinde gerçekleştirebilirsiniz. Finans konusunda sıkıntılarımız vardı. Bu yüzden bu hayalimi gerçekleştiremiyordum. İl Tarım Müdürlüğünün ve Bakanlığının sunmuş olduğu 150 başlık manda yetiştiriciliği projesi vardı. Danışman arkadaşların da tavsiyesiyle başvurumuzu yaptık. Köyümüz Batman barajına sıfır olduğundan dolayı mandacılığa da çok elverişli bir köydü. Projemiz onaylandı. Proje kapsamında böyle bir çiftlik kurduk. %50’lik hibe desteği aldık. 

Neden manda yetiştiriciliğini tercih ettiniz?
Mandacılığın avantajları ve dez avantajları var. Ama şunu rahatlıkla söyleyebilirim: Avantajları çok daha yüksek bir hayvan cinsidir. Hastalıklara karşı daha fazla dayanıklıdır. Girdileri ucuzdur. En kaba yemi dahi verime çevirebiliyor. O yüzden bunu tercih ettik. Diğer büyükbaş hayvanlara göre bakımı daha kolaydır. Yapısı itibariyle kaba gözükebilir ama çok duygusal bir hayvan. Alıştığı bir insana çok rahat sütünü verebiliyor. Sahibini çok rahat tanıyor ve arasında çok duygusal bir bağ kuruyor. Bu durum diğer hayvanlarda bu kadar kolay gözükmeyen bir özelliktir.
Burada daha verimli olabilecek anaç bir manda ırkını geliştirmek için ve yetiştirme görevini de üstlenmiş oluyorsunuz?
Şöyle söyleyeyim. Projemizin amacı 12 ve 24 aylık arasında malakları alıp bir süre sonra bunlar gebe kaldıktan sonra bunları piyasaya sürmek. Bu projeye bağlı olarak devam ediyoruz. Şu an projenin orta aşamasındayız. Projemiz planlandığı gibi devam ediyor. 
İleriye dönük projelerimiz var. Mandıracılık da yapmak istiyoruz. Diyarbakır Türkiye genelinde manda sayısı konusunda ikinci sıradadır. Ama hak ettiği pazara sahip değil. Bu konuda bir şeyler yapmak istiyoruz. Ama şu an daha işin başındayız.
Malaklarımız şu an ilk doğumlarını yapıyor. Bunların sütünü kaymak, yağ ve yoğurt olarak piyasaya sürüp tüketiciye ulaştırmak istiyoruz. Bu konuda çalışmalarımız var.
Diğer hayvan yetiştiricilerine bir tavsiyeniz var mı?
Bu işi yapmak isteyip de cesaret edemeyen birçok yetiştirici var. Bizim çiftliğimizi ve düzenimizi görenlere ayrı bir cesaret geliyor. Nasıl bir sitem kurduğumuzu ve nasıl yaptığımızı merak edenler gelip çiftliğimizi görebilirler. Yardımcı olmaya hazırız. Bu konuda düşüncesi veya projesi olanlar burayı görünce daha verimli hale getirebilirler.