Sur maketi de çatışmalardan nasibini aldı

Ali Abbas YILMAZ / ÖZEL

 Suriçi’nin kendisi de maketi de yaşanan çatışmalı süreçten zarar gördü.

21 yıldır Suriçi’nin maketini yapmak için emek harcayan taş oymacılığı ustası Fesih Gündoğar, “Çok endişelenmiştim ama maketin az bir zararla bu çatışmalı süreci atlatmasına sevindim. Tabii ki, maketin zarar görmesine üzüldüm anacak açıkçası beklediğimden daha az zarar görmesi biraz olsun içimi rahatlattı. Çok daha kötü sonuçlarla karşılaşabilirdim ve açıkçası kendimi daha kötüsüne hazırlamıştım. Şuan maketin muhafaza edildiği alanın camlarında kurşun delikleri var. Ayrıca maketin üzerini örten alanın çatı kısmına da mermiler isabet etmiş. Maketin kendisinde de ufak çaplı hasarlar oluşmuş, hala kurşun çekirdekleri ve şarapnel parçaları var maketin içindeki alanda. Ulu cami maketinde hasar var. Mardinkapı tarafındaki surlarda yine hasar oluşmuş” şeklinde konuştu.

GÜNDOĞAR’IN İLK MESLEĞİ MARANGOZLUK

1970 Diyarbakır Lice Çağdaş köyü doğumlu Fesih Gündoğar 1984 yılından bu yana maket yapımıyla uğraşıyor. Çocukluğunda Lice’den Diyarbakır’a gelen  Gündoğar İlk olarak bir marangoz ustasının yanında çıraklığa başlıyor. Bir süre Marangoz çıraklığı yapan Gündoğar 1985 yılında Oto tamirciliğine başlıyor. 12 yıl oto tamircisi olarak çalışan Gündoğar işten arta kalan zamanlarında ise maket yapımına devam ediyor.

GÜNDOĞAR’IN KEŞFEDİLEMESİ KERVANSARAY MAKETİNİN YAPIMINDAN SONRA OLUYOR

İlk eseri olan dört minareli cami maketini 1985 yılında 5 aylık bir sürede tamamlayan Gündoğar, 1990 1993 yılları arasında Kervansaray’ı maketini yapıyor. Gündoğar’ın Diyarbakır Büyük Şehir Belediyesi tarafından keşfedilemesi de Kervansaray maketinin yapımından sonra oluyor.

“SURİÇİ’NİN MAKETİ 2016 SONBAHARINDA TAMAMLANACAK”

1995 yılında Diyarbakır Büyükşehir Belediyesinin Kültür bölümünde işe alınan Gündoğar, 1995 yılında Diyarbakır’ın tarihi Suriçi İlçesinin maketinin yapımına başlıyor. 1995 yılından bu yana 40 ayrı sergide eserlerini sergileyen Gündoğar, Suriçi’nin maketini bu yıl bitirmeyi planlıyor. 1995 yılında yapımına başladığı Suriçi maketini 21. Yılında bitirmeyi planlayan Gündoğar’ın çalışmaları Suriçinde başlayan ve aylarca süren sokağa çıkma yasakları nedeniyle 4 ay kesintiye uğradı. Suriçinde yasağın kalkmasıyla 21 yıllık emeği üzerinde yeniden çalışmalara devam edecek olan Gündoğar, Suriçi’nin maketini 2016 sonbaharında tamamlamayı planladığını söyledi.

Suriçi Mardinkapıdaki Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Turizm Bürosu önünde sergilenen maket, İmar ve Şehircilik Daire Başkanlığı’nın tarihi alan ve yapıları içeren haritası baz alınarak hazırlandı.

“MAKET YAPIMI İÇİN GEREKEN TAŞLARI BİR BİR HAZIRLAYIP TOPRAĞIN ALTINDA SAKLIYORDUM”

Taş oymacılığına 1984 yılında başlayan Gündoğar, ilk zamanlar ailesi ve yakınlarının maket yapımı işini küçümsediklerini söyledi. Ailesinden büyüklerinden gizli olarak çalışmalarını sürdürdüğünü söyleyen Fesih Gündoğar, “ İlk zamanlar maket çalışmalarımı gizli yapmak zorunda kaldım. Maket yapımı için gereken taşları bir bir hazırlayıp toprağın altında saklıyordum. Bütün parçaları hazırladıktan sonra birleştirerek maketlerimi tamamlıyordum. Ne zaman ki, Kervansaray’ın maketini yaptım ve sonrasında Belediye’de işe girdim ondan sonra aile büyüklerim yaptığım işin ciddiyetinin farkına vardılar ya da en azından yaptığımın bir çocuk oyunu olmadığını anladılar” şeklinde konuştu.

“ULU CAMİYİ YAKLAŞIK 7 AYLIK BİR ÇALIŞMANIN SONUNDA TAMAMLAYABİLDİM”

Gündoğar, Maketin 1/250 ölçeğinde olduğunu, Suriçi’ndeki tüm evleri, sokakları, ibadethaneleri ve hanları kapsadığını söyledi. Suriçi’nin eski tarihi yapısına uygun olarak maketinin yapıldığını belirten Gündoğar, “Tarihi Surlar ve Suriçi maketini hazırlarken beni en çok zorlayan bölüm Ulu Camii oldu. Ulu Camiyi yaklaşık 7 aylık bir çalışmanın sonunda tamamlayabildim” dedi.

“DİYARBAKIR’IN 80 YIL ÖNCEKİ HALİ NE İSE MAKETİ O TARİHİ DOKUYA UYGUN OLARAK YAPTIM”

Suriçi maketinin yapımında kalker taşını kullandığını söyleyen Gündoğar, “ Suriçi’nin yapımına önce surlardan başladım. Surları bitirdikten sonra Tarihi yapıları, camileri, kiliseleri, hamamları yaptım. Tarihi yapılardan sonra Suriçi’nin tarihi evlerinin yapımına başladım. Suriçi’nde 5 bine yakın eski ev var. Suriçi maketinde yeni binalar yok, Diyarbakır’ın 80 yıl önceki hali ne ise maketi o tarihi dokuya uygun olarak yaptım.  Şuan Suriçi’nin İç kale ve iç kısmının yeşil alanı dışında hepsi tamamlandı.  Şekil olarak Kalkan Balığına benzeyen Suriçi’nin sadece göz kısmı eksik, onu ve yeşil alanı da tamamladığımda Suriçi’nin maketi bitmiş olacak. 4 aydır Suriçi maketi üzerinde sokağa çıkma yasaklarından dolayı hiçbir çalışma yapamadım.

“SURİÇİ’NDE 15 MAHALLE VAR, 65 TARİHİ DEĞERİ OLAN ESER VAR”

Suriçi’nde 15 mahalle var, 65 tarihi değeri olan cami, Mescid, Kilise, Hamam, Konak ve Kervansaray var. Suriçi’nde 21 cami, 10 Mescid, 10 Kilise, 7 Hamam, 5 Han, 4 Medrese, 2 Konak, 1 Türbe, 1 Havra ve 1 Kevansaray bulunmaktadır. Suriçi’nin maketi her şeyiyle aslına uygun olarak yapılaya çalışıldı. Maket 50 m2’lik alan üzerine kuruludur. Suriçi maketinin üzerine kurulu olduğu taban kayalıktır ve Suriçi maketinin çevresinin uzunluğu 21 metredir. Suriçi maketinde en uzun cami minaresinin boyu 21 cm’dir.

SURİÇİ’NİN MAKETİNİN YAPIMINA 21 YILLIK EMEĞİNİZİ VERDİNİZ, BU ESER SİZİN İÇİN NE ANLAM İFADE EDİYOR?

Ömrümün yarısını Suriçi’nin maketini yapmaya verdim ama boşuna değil bu emek her şeye değer. Yarın öbür gün çocuklarımıza, torunlarımıza, gelecek kuşaklara bir hediye olur. İleriki zamanlarda Suriçi gitse bile maket üzerinden tanıtılır. Örneğin bir turist geldiğinde öncelikle Suriçi’nin maketi üzerinden bir inceleme yaparak sonra asıl eserleri gezebilir. Suriçi’nin maketi gelen turistlere bir harita işlevi görebilir.

“KALKER TAŞINI OYDUKTAN SONRA YAĞLI BOYAYI İNCELTEREK BOYATIYORUM”

Suriçi’nin maketinde kullanılan kalker taşının Lice ve Urfa Bilecik’ten tedarik edildiğini belirten Gündoğar, “Kalker taşının rengi beyaz, Diyarbakır’da tarihi alanlarda ise bazalt taşı kullanılıyor. Bazaltın rengi siyah olduğu için ben kalker taşını oyduktan sonra yağlı boyayı incelterek boyatıyorum. Bu işlemlerden sonra kalker taşı bazalt taşına benziyor” dedi.

“ 20 aylık oğlum Amed’e de taş oymacılığını ve maket yapımını öğretmek istiyorum”

Yedikardeş Burcu’nu yaptığını da belirten Gündoğar,  Yedikardeş Burcu’nu bazalt taşından yaptığını söyledi. Taş oymacılığı mesleğini gelecek nesillere aktarmak istediğini dile getiren Gündoğar, Büyükşehir Belediyesi tarafından inşa edilen Kültür ve Kongre Merkezi’nin tamamlanmasıyla taş oymacılığı üzerine kurs vermek istediğini belirtirken, “20 aylık oğlum Amed’e de taş oymacılığını ve maket yapımını öğretmek istiyorum” dedi. 

SURİÇİ MAKETİ ÇATIŞMALI SÜREÇTEN ZARAR GÖRDÜ

Suriçi’nin maketini yapan taş oymacılığı ustası Fesih Gündoğar, sokağa çıkma yasağı ve çatışmalı süreçten dolayı maket çalışmasını 4 aydır yapamadığını belirtirken, çatışmalı süreç boyunca maketin bir zarar göreceği endişesini sürekli olarak yaşadığını paylaştı. 21 yıllık emeğinin zarar görmesinden büyük bir endişe duyduğunu söyleyen Gündoğar, Gazi caddesinde yasağın kalkmasıyla maketi görmeye bittiğini söyledi. Suriçi Mardinkapı'daki Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Turizm Bürosu önünde sergilenen maketin sokağa çıkma yasağı sürecinde kurşunlara hedef olduğunu ve ufak çaplı zararlara uğradığını belirten Gündoğar, “Çok endişelenmiştim ama maketin az bir zararla bu çatışmalı süreci atlatmasına sevindim. Tabii ki, maketin zarar görmesine üzüldüm anacak açıkçası beklediğimden daha az zarar görmesi biraz olsun içimi rahatlattı. Çok daha kötü sonuçlarla karşılaşabilirdim ve açıkçası kendimi daha kötüsüne hazırlamıştım. Şuan maketin muhafaza edildiği alanın camlarında kurşun delikleri var. Ayrıca maketin üzerini örten alanın çatı kısmına da mermiler isabet etmiş. Maketin kendisinde de ufak çaplı hasarlar oluşmuş, hala kurşun çekirdekleri ve şarapnel parçaları var maketin içindeki alanda. Ulu cami maketinde hasar var. Mardinkapı tarafındaki surlarda yine hasar oluşmuş.

EMEKLİLİKTEN SONRA DA MAKET YAPIMINA DEVAM

Suriçi maketini muhafaza eden alanın camlarının tamir edilmesinden sonra çalışmalarına devam edeceğini ve en kısa zamanda maketi tamamlayıp başka çalışmalara başlayacağını söyleyen Gündoğar, 5 yıl sonra emekli olacağını ve emeklilikten sonra da maket yapımı işini sürdüreceğini söyledi.