VİDEO - İpeğe kadın eli değince

Mümin Ağcakaya - Özel

TİGRİS HABER - İpek denilince akla hep Bursa geliyor. Fakat Diyarbakır’da da bunun tarihinin Osmanlı dönemine dayandığı görülmektedir. Bir dönem sekteye uğrayan ipek böcekçiliği ve ipek dokuma işi 2000’li yıllardan sonra Tarım İl Müdürlüğünün destek ve teşvikleriyle yeniden canlandırılmaya çalışılıyor. Kadınların dokuma tezgâhlarında eski yöntemlerle dokuduğu ipek ürünleri ‘Pasuri’ markasıyla piyasada pazarlanıyor.

Diyarbakır’da çok eski tarihlerden beri ipekböcekçiliği ve ipek dokumanın tarihi çok eskilere dayanıyor. Bu uğraş daha sonraları sekteye uğruyor. Bu iş ne zamanlar yapılıyordu. Daha sonra buna nasıl el atılarak yeniden canlandırılmaya başlandı?

Diyarbakır’da özellikle de Kulp ilçesinde; Osmanlı imparatorluğu döneminde başlayan ipek böcekçiliği yetiştiriciliği ve koza üretimi yapılmaktaydı. Bu üretim faaliyeti yakın zamana kadar devam eden bir uğraş oldu.

1990’lı yılara doğru bölgede yaşanan olaylar nedeniyle ipek böcekçiliği sekteye uğradı. Neredeyse tamamen durma noktasına geldi. 2000’li yıllara geldiğimizde özellikle Bakanlığımızın yaptığı çalışmalarla beraber 2001 yılında yereldeki kamu kuruluşların teşviki ve desteğiyle 5 aileyle beraber tekrar koza üretimi canlandırılmaya başlanıldı.

Bu işin nasıl yapılacağı ve üretileceğine dair teknik bilgilerin yanında ortamın da buna müsait olması gerekiyordu. Bunun altyapısı için Kulp ilçemiz daha uygundu.

Dolayısıyla burada var olan bu altyapıyı yaptığımız çalışma ve desteklerle beraber tekrar canlandırdık.

2013 yılında Tarım Orman Bakanlığımız başta olmak üzere Kulp Kaymakamlığı, Kulp Ziraat Odası ve Karacadağ Kalkınma Ajansının işbirliği ile birlikte 5.1 milyon TL kaynak aktarmak suretiyle Türkiye’deki tek ipek iplik fabrikası Kulp ilçemizde kuruldu ve 2013 yılında üretime başladı.

Türkiye’deki yaş koza üretiminin %52’si Kulp’da yapılmaktadır

Zaman içerisinde Takip eden yıllarda, Bakanlığımız tarafından yaş kozaya kilogram başına ödenen hibe ile birlikte Tarım İl Müdürlüğü olarak yaptığımız destekleme çalışmaları sonucunda, ipek böcekçiliği yetiştirilen alanlar çoğaltıldı. Beş aileyle başlatılan yaş koza üretme çalışmaları şimdi 850 civarına bazen de 1000 aileye ulaşmaktadır.

Şimdi Kulp ilçemizde 54 tonluk yaş koza üretimi yapılmaktadır. Böylece Türkiye’deki yaş kozanın % 52’si burada üretilmektedir.

Bu işletmelerde ne kadar insan istihdam edilmekte ve ne tür ürünler üretilmektedir?

Kurulan bu tesiste çalışanların %80 i -%90 ı kadınlardan oluşmaktadır. Bu çalışmayla 37 kadın istihdam edilerek kırsal kesimdeki kadın istihdamına büyük bir katkı sağladı. Bunun dışında da hem Bakanlığımız hem de Kalkınma Ajansı ‘Cazibe Merkezleri Programı’ kapsamında yaptığımız projelerle beraber toplam14 adet ipekböceği besleme evi tesis edildi. 2012-2013 yıllarında 17.000 adet ‘İchinosa’ cinsi dut fidanı alınarak ipekböceği üreticilerine ücretsiz dağılımı yapıldı.

Bu kozalar üretildikten sonra boğdurma atölyelerinde gerekli işlemler yapıldıktan sonra fabrikaya taşınmaktadır. Fabrikalarda kozalardan elde edilen ipekler orijinal boyalarla renklendirildikten sonra el emeği ile üretilen dokuma atölyelerine gönderilmektedir. Kadınlar ise; halk eğitim hocasının önderliğinde dokuma atölyelerine gelen iplikleri dokuma tezgâhlarında; ipek, kravat, puşi ve şal gibi ürünlere dönüştürülmektedirler. Üretilen bu ürünler ‘Pasuri’ markasıyla da piyasada alıcı bulmaktadır.

Nasıl bir destek sunuyor ve yaş kozalar nasıl bir işleme tabi tutulmaktadır?

Bu iş kolay değil. Koza Birlikten temin ettiğimiz ipekböceği yumurtalarını üreticilerimize dağıtıyoruz. Sezon içerisinde kozalardan elde edilen ürünleri belli bir kilo fiyatından alıyoruz. Ayrıca; koza üretimini desteklemek için ek olarak Bakanlığımız tarafından da kilo başına 60 TL destekleme ödemesi yapılıyor. Bu miktar duruma göre de arttırılabiliyor.

 Ayrıca; ihtiyaç duyan bir kısım çiftçilerimize Bakanlığımız tarafından 11, Kalkınma Bakanlığı tarafından da 3 olmak üzere toplam 14 besleme evi oluşturuldu. Bunları üreticilerimizin kullanımına sunduk ve bu çalışmaları geliştirmek için projelerimiz devam etmektedir. Ayrıca; daha sağlıklı ve temiz şartlarda üretimlerin gerçekleştirilmesi için, Büyük Şehir Belediyesi tarafından temin edilen; karton, plastik askı ve kelebek gibi malzemeler de üreticilere dağıtıldı.

Daha profesyonelce üretimin olması için modacılardan da destek alındı. Böylece günün gerektirdiği taleplere cevap olacak üretimler gerçekleştirilmeye çalışılmaktadır.