VİDEO - DİSKİ, kaçak ve hırsızlıktan şikâyetçi

Gönül Morkoç

TİGRİS HABER - DİSKİ, kentte yaptığı çalışmalar ile suyun vatandaşa ulaşımında önemli çalışmalara imza attı. Çalışmalar sayesinde kentin 2055’e kadar tüketeceği içme suyu garanti altına alındı. DİSKİ Genel Müdürü Fırat Tutşi ile suya yönelik çalışmalarını, geleceğe dair planlarını konuştuk.

2055’e kadar su sorunu yok diyorsunuz. Bunu sağlayan çalışmalar nelerdir?

Biz Diyarbakır kent merkezine Dicle Barajı’ndan 32 kilometrelik iletim hattıyla, 177 metre terfi yaparak 1600’lük çelik borularla su getiriyoruz. 2001 yılında bu işletmeye açıldı. 3 metreküp saniye su ile ben günde 256 bin metreküp saniye su üretebiliyorum. Yazın 300 bin metreküp su üretebilme kapasitesine sahibim. İkinci merhale dediğimiz proje ile mevcut hattımızın yanına yeni bir hat döşüyoruz. O da 1600’lük çelik boru olacak. Diyarbakır’a 6 metreküp saniye su yetişmiş olacak. 6 metreküp su ile biz kapasitemizin iki katına çıkacağız. Diyarbakır’ın 2055’e kadar ihtiyaç duyacağı suyu bu şekilde karşılamış olacağız.

Proje ne zaman bitecek?

Projeye başlandı. 2023’ün sonuna kadar bitmesini hedefliyoruz. Proje bedeli, 230 milyon liradır. Fiyat farkı da eklendi. Bir miktar artabilir.

Diyarbakır’da DİSKİ’nin kaç abonesi var?

445 bin 517 abonemiz var. Vatandaştan tahsil edemediğimiz 168 milyon 793 bin lira alacağız var. 2014’ten önce 24 buçuk milyon alacağız var. DİSKİ’nin bütün geliri su gelirdir. Yatırımları da bu gelirlerle yapıyoruz.

Kaçak kullanım oranı nedir?

Parasını ödemeyen insan, parasını düzenli ödeyen ve yatırıma olanak sağlayan insanın hakkına giriyor. Parasını ödemeyen, suyu hoyratça kullanıyor. Birileri suyu hoyratça kullanırken, bostan sularken, bahçe sularken, öbür vatandaşımızın suya ulaşmaması çok kötü, onun hakkına girmiş oluyoruz. Diyarbakır merkezde kayıp kaçak oranı geçen sene yüzde 39.84, geçen ay yüzde 34.07’ye geldik. İlçelerde bu oran biraz daha yüksek. Yüzde 65.99’ken, geçen yüzde 50.81’e kadar düştü. Kayıp kaçak ile mücadelemiz sürecek. 2020-2022 445 bin abonenin 159 629’una gittik. 19 bin 995 abone olmayıp suyu kaçak kullanan vardı, 11 bin de abone olduğu halde kaçak kullananlar vardı. Bunlara gerekli cezai müeyyide uygulandı. Sisteme dahil edilmesi gerekenler dahil edildi. Bunla, gereksiz su tüketimini, gelirlerimizi arttırmayı başardık.

DİSKİ Genel Müdürü Fırat Tutşi

Kırsal bölgelerde daha fazla kaçak kullanım olduğu algısı var. Doğru mu?

Hayır, merkezde de kayıp kaçak var. Evin yan tarafında bostan ekmiş, damlama sulama yapıyor. Besi ahırındaki hayvanını kaçak suluyor. Kırsalda benim ana hattıma girmiş, 8-9 hat döşemiş. Sonraki 7 köyde yaşayanın canı çıksın. Su alamayacak. Buna müsaade mi edelim? Ben yukardan su veriyorum, ihtiyaç kadar. Hâlbuki adam alıp tarlasını suluyor.

Kaçağı nasıl tespit ediyorsunuz?

Ağırlıklı gözlemsel tespit ediyoruz. Eve gidip vanaları, saati kontrol ediyoruz.

Ne tür cezai yaptırımlar uygulanıyor?

Önce ihbarname göndeririz, sonra ihtarname göndeririz, “ödeyin” diye. Sonra avukata veriyoruz. Avukat takip ediyor. Sonra icraya veriyoruz. DİSKİ Genel Müdürlüğü’nün 67 milyon 395 bin 191liralık alacağı 16 bin 276 tane icra dosyası ile takiptedir. Eğer maddi durumda sıkıntı var ise, yüzde 50 indirim yapıyoruz.

Ödememekte ısrar eden abonenin suyunu kesiyor musunuz?

Kesme bugüne kadar yapmadık. Borç yapılandırması yaptık, geçmiş yıllarda. Faizsiz 18 taksitle ödeyenler ödedi. 40 bin 958 abonemiz borç yapılandırdı. 28 milyon liralık tahsilâtımızı yaptık

Diyarbakır’da suyu olmayan köy, mezra var mı?

Su hayattır, suyun olmadığı yerde hayat olmaz. Bin 46 köyümüz var. Bunlara bağlı mezralar var. Bazı mezralarımızda vatandaşın kendi kuyuları var. Benim 1282 adet sondaj kuyum var. 1409 tane depom var. 1260 terfi istasyonum var. Her yere ulaşıyoruz.

Haberlere konu olan “eşeksırtında sutaşıma” dönemi bitti mi?

Benim bildiğim yok. Yaz döneminde bazen su kaynakları ya da sondaj kuyularında ciddi düşüşler oldu. Normal koşullarda köy nüfusuna yetecek kadar suyumuz her yerde var. Ama köylerde hayvan var. Bunların içme suyunu da buradan karşılamaya kalkarsanız olmaz. Ya da her köyde evin yanında bostan var. Bunu suladığınızda yetmeyebiliyor.

Köylü hayvan besleyip, bostan ekmesin mi?

Onun sulamasını ya DSİ’nin hayvan sulama projelerinden faydalanacak. Ya da Büyükşehir Belediyesi’nin Kırsal Kalkınma Dairesi var, onlar bu konuda destek oluyor. Suyu varsa, hayvanı içsin. Ama bizim birinci görevimiz, insan içme suyudur.

Bu yıl, kış soğuk ama bereketli geçti. Kar yağdı, bu kaynakların doluluk oranını etkiledi mi?

Geçen yıl kuraklık vardı. Sondajlarımızın derinliği azaldı, debiler düştü. Ama bu yıl iyi. Kar yağdı, sıkıntılı olan birçok kaynağımız bu yıl doldu.

Kayıp kaçağın yanı sıra, hırsızlıkla da mücadele ediyorsunuz. Demir rögar kapakları çalınıyor…

Diyarbakır’da kanalizasyon ve yağmur suyu şebekemizi işletebilmek için rögar kaparlarına ihtiyacımız var. Açıp gerekli bakımı yapmak zorundayız ki, yağışları ve kanalizasyonunu arıtma tesisine götürüp bertaraf edebilelim. Eskiden kapaklarımız demirdi. Son iki yılda 1805 adet kapağımız çalındı. Çalındığı zaman vatandaşın can ve mal güvenliği tehlikeye giriyor. Çalınan demir kapakların yerine yenilerini koyduk, yine çalındı. Şimdi mecburen betonarme kapaklara başladık. Betonarmenin maliyeti 3 bin 500, demir olan 2 bin 500 civarındaydı. Maliyeti yüksek, ama betonarme yapmaya mecbur kaldık.

Güneş enerjisi projeniz (GES) de vardı. İçeriği nedir?

Bin 282 tane sondajımız var. Çoğu yerde terfili çalışıyoruz ve buna bağlı olarak da enerji tüketiyoruz. Biz bu enerji giderlerimizi azaltmak için, 50 mega batlık bir enerji projesi geliştirebilirsek, elektrik maliyetlerimizi düşürmüş oluruz. Böylece, vatandaşımıza daha ucuz ve sürekli su vermiş olacağız.

Biraz da fiyatlardan bahsedelim. Diyarbakır’da su ucuz mu?

30 büyükşehir belediyesi var. Biz 25’inci sıradayız. Biz en ucuz su veren 5’inci sıradayız. Biz enerji maliyetlerimizi düşürürsek, su maliyetlerimiz de düşer. GES’i yapabilirsek, su maliyetlerimiz de azalacaktır.

Kademeli indirim uygulamanız da vardı. Her vatandaş yararlanabiliyor mu?

Her vatandaşa yüzde 16 indirim yaptık. 0-15 metreküp arasında kullananlara bu indirim uygulandı. 15-20 metreküp arasında daha indirim uyguladık. 20’inin üzerinde kullananlarda indirim bir miktar fark ediyor. Diyarbakır’daki kullanıcılarımızın yüzde 85’i 20 metreküpün altında kullanıyor. Yüzde 80’i de 15 metreküpün altında kullanıyor. Suyumuzun 53’ünü Diyarbakır’ın yüzde 80’i kullanıyor. Kalan yüzde 47’isini kalan yüzde 20’si kullanıyor