Vatandaşın alım gücü arttı mı azaldı mı?

2002 yılında 184 TL olan asgari ücretle 14 gramdan fazla altın alınırken, bugün ise 1405 TL olan asgari ücretle 10 gram altın dahi alınamıyor.

Ekonomi toplum yaşamının temelidir ve ekonomideki olumlu ya da olumsuz her gelişme tüm toplumu fazlasıyla etkilemektedir. 2000’li yılların başından bu yana ekonomide neler oluyor, yaşanan gelişmeler vatandaşa nasıl yansıyor asgari ücret üzerinden kısaca bir göz atalım.

Son 15 yılda vatandaşın alım gücü arttı mı azaldı mı? Milyonlarca asgari ücretlinin durumunda bir iyileşme var mı yok mu? Enflasyon tek rakamlı ya da çift rakamlı ne fark eder enflasyonun hesaplanma şekli bile vatandaşı çileden çıkarmaya yeter de artar. Sahi, enflasyon hesaplanırken neler baz alınıyor?

Patinaj zinciri, pinpon topu, Lego ne alaka?

Devlet İstatistik Enstitüsü'nün enflasyon hesaplamasında temel aldığı ürünlere şöyle bir bakalım: “Hortum, yaş pasta, Antep fıstığı, leblebi, madlen çikolata, ruj, oje, fanila, iç çamaşırı, cam, musluk, kilit, tül perde, soba borusu, böcek ilacı, çalı süpürge, gündelikçi kadın ücreti, enjektör, yara bandı, gözlük camı, patinaj zinciri, oto pastası, pinpon topu, Lego, flüt, spor toto, milli piyango, hamam ücreti, ahtapot (kalamar), karides, balık yumurtası (havyar), mermer, kireçtaşı, zımpara, yem, ciklet, ispirto, çuval, sütyen, külot, kereste, cd-kaset, kimyasal maddeler, gübre, barut, dinamit, lastik eldiven, cam yünü, tuğla, alçı, teneke kutu, fişek, oto jantı, korna, elektrik sayacı, tencere, çöp sepeti, ampul, pil, tornavida, kum, dikenli tel, dikiş makinesi, matkap ucu, kadın bağı, kiremit, yapıştırıcılar, mürekkep, kolonya, serum, demir, bakır.”

Listede, peynir, zeytin, çay, şeker, yumurta, çiçek yağı, zeytinyağı, makarna neden yok?

Enflasyon hesaplanırken listede, “Peynir, zeytin, çay, şeker, yumurta, çiçek yağı, zeytinyağı, makarna, helva, bal, reçel, kahve, ekmek, margarin, salça, sucuk, et, süt, pirinç, mercimek, nohut, kuru fasulye, un, bebe bisküvi, meyve suyu, sigara, ekmek, deterjan, çocuk bezi, piknik tüpü, doğal gaz, elektrik, su, telefon, sebze, meyve vs.” hiçbiri yok. Vatandaşın sofrasını birebir ilgilendiren ürünlerin ya da temel tüketim maddelerinin enflasyon hesaplanırken göz önünde bulundurulmamasının espirisi nedir? Patinaj zinciri, pinpon topu, Lego, flüt, spor toto, milli piyango, hamam ücreti, ahtapot (kalamar), karides, balık yumurtası (havyar), mermer, kireçtaşı, zımpara, barut, dinamit vs. fiyatı enflasyon belirlenirken dikkate alınıyor da peynir, zeytin, çay, şeker, yumurta, çiçek yağı, zeytinyağı, makarna, ekmek, margarin, salça, et, süt, pirinç, mercimek, nohut, kuru fasulye, deterjan, çocuk bezi, doğal gaz, elektrik, su, telefon, sebze, meyve vs. bu listede yok.

Vatandaşın geçim derdi gün gün büyüyor

2002 yılında temel tüketim maddelerinden etin, sütün, peynirin, yumurtanın, ekmeğin vs. fiyatı ile bugünkü fiyatları karşılaştırdığımızda vatandaşın alım gücünün arttığını ya da azaldığını çok rahat bir şekilde gözleyebiliriz.  Etin fiyatı 2002’de 8,9TL iken 2017’de ise 45 TL’ye,  2002 çiğ süt fiyatı 38 kuruş iken 2017’de ise 1.30 TL’ye, 2002’de 200 gr. ekmeğin fiyatı 25 kuruş iken, 2017’de 1TL’ye çıktı. Vatandaşın geçim derdi gün gün büyüyor.

5 gram altın kayıp!

Temel tüketim maddelerindeki fiyat artışları bir yana 2002 yılından bu yana altın fiyatlarındaki artış her şeyi daha anlaşılır hale getiriyor.2002 yılında 184.251.937 TL olan asgari ücretle ne kadar altın alınabildiğine bir bakalım. 01 Ocak 2002’de Gram Altın: 13.15 TL ve Çeyrek Altın ise 23.50 TL idi. Yani, 2002’deki asgari ücret ile (184.251.937 / 13.15= 14.2395…) 14 gramın üzerince altın alınabiliyordu. 2017’de ise 1405 TL olan asgari ücretle kaç gram altın alabildiğimize bir bakalım. Bugün itibariyle iniş çıkışlar yaşasa da altının gram fiyatı 146.50 TL. Yani, bugünkü asgari ücret ile kaç gram altın alabileceğimizi hesaplarsak, (1405/146.50=9.590) 9.5 gram altın alabiliyoruz. Buradan da görülüyor ki, 2002 yılından bu yana asgari ücretin alım gücü bir hayli düşmüştür. Yani, asgari ücret alan bir vatandaşın cebinden yaklaşık 5 (14.239-9.590= 4.649) grama yakın bir kayıp söz konusudur.

Ekonomik gelişme vatandaşın cebine neden yansımıyor?

Şimdi bu basit tablodan bile anlaşılacağı gibi asgari ücret son 15 yılda erimiş ve vatandaşın alım gücünde belli bir düşüş yaşanmıştır. Peki, asgari ücret üzerinden bile gözlenen bu bariz düşüşe rağmen ekonomi gerçekten iyiye gidiyor olabilir mi ya da iyiye giden ekonomi vatandaşın cebine yansımıyorsa bir anlamı olabilir mi?

Çeyrek altından gram altına gram altından kim bilir nereye?

Sonbahar mevsimi malum düğün sezonudur ve ülkemizde düğünler genelde bu dönem yapılmaktadır. Bugün için çocuklarının mürüvvetini görmek isteyen aileler için de düğünlere iştirak edecek yakınları için de en çok ilgilendikleri şey altın fiyatlarıdır. Altındaki her yükseliş özellikle bu aylarda vatandaşın yüreğini hoplatıyor. Eskiden bir düğünde en az çeyrek altın takılırdı ancak şimdilerde vatandaşlar gram altına kadar düştüler. Bu bile son yıllarda vatandaşların yaşam koşullarındaki değişimin niteliğini anlamaya yeter de artar. Vatandaşın cebinden son 15 yılda her ay yaklaşık 5 gram altının eksilmesinin doğal bir sonucudur, düğünlerde 1 gram altın takmak zorunda kalmak. Çeyrek altından gram altına gram altından kim bilir nereye?

Ali Abbas Yılmaz / Özel