Diyarbakır’ın tarihi mahallesi harabe halde

Ali Abbas Yılmaz - Özel

TİGRİS HABER - Diyarbakır merkez Sur İlçesi Lalebey Mahallesi’ndeki vatandaşlar harabeye dönen evlerinde yaşam mücadelesi verirken, yanı başlarında yükselen yeni yapılara ise tedirgin gözlerle bakıyor.  Mahallede yeni evlerin fiyatı 2 milyon TL’ye kadar çıkarken, eski yapılar ise 50 bin TL’ye bile alıcı bulamıyor. 

Suriçi’nin Lalebey ve Alipaşa Mahallelerinde yapımı tamamlanan bazı yapılar hak sahiplerine teslim edilirken, Lalebey’de Acil Kamulaştırılan alanlarda yaşayan vatandaşlar ise mahallenin sahipsiz bırakıldığından yakınıyor. Lalebey’de kimi vatandaşlar evlerini terk ederken az sayıda vatandaş ise harabe hale gelen mahallede yaşam mücadelesine devam ediyor. 

Diyarbakır’ın tarihi Sur ilçesinde 2016 yılındaki çatışmalı süreçten bu yana Sur’da bir yanda eski yaşam bir yanda ise yıkım ve yeniden inşa sürüyor. Sur’un yasaklı 6 mahallesinde yeniden inşa ve yıkım sürerken, Lalebey ve Alipaşa Mahallelerinde ise hem eski yaşam hem de yeni yapıların inşaatı yan yana sürüyor. Taş kaplama yeni Sur evlerinin yanında adeta harabeye dönen evlerinde yaşam mücadelesi veren az sayıda vatandaş ise evlerinin akıbetinin ne olacağının merakı içinde sıranın kendilerine ne zaman geleceğini bekliyor. Lalebey Mahallesi’nde yapımı tamamlanan 1’inci etap evlerin hemen bitişiğinde çoğu terk edilmiş evlerin arasında tek tük de olsa evini terk etmeyen bazı vatandaşlar mahallenin bir harabeye dönüştüğünden yakınıyor. Mahallenin sahipsizliğine vurgu yapan vatandaşlar bir yandan eski komşuluk ilişkilerine özlem duyarken bir yandan da yanı başlarında onları bekleyen yeni hayatın belirsizliğinin tedirginliğini yaşıyorlar. 

 ‘Evlerimizin sonunun ne olacağı da meçhul’

Lalebey Mahallesi’nde evi olan vatandaşlardan Ramazan Varan, boş olan evlerine hırsızların dadandığını ve evlerini talan ettiklerini belirterek şöyle konuştu: “Rahmetli dedemden kalma 100 yıllık bir ev ama şimdi harabe oldu. Meryem Ana Kilisesi’nin hemen araksında bir evi dedem 80 sene önce almış. Evlerimiz kamulaştırılmış ve bir tek çivi çakamıyoruz. Ne bir onarım yapabiliyoruz ne de devlet bize herhangi bir şey söylüyor. 97’den beri mahalleden çıkmışız ve o günden beri eve bakması için bir vatandaşa emanet ettik ama son süreçte o da çıktı gitti ve ev sahipsiz kaldı. Aslında bir bütün olarak mahalle sahipsizdir. Artık madde kullananların, torbacıların mekânı olmuş buralar. Akşam saatlerinde bu sokaklara giremezsiniz, her bir köşe başında torbacılar var. Ben bu mahallede doğup büyümüşüm ama gece saatlerinde mahalleme girmeye korkuyorum. Yani buralar tamamen kontrolsüz bir mekân olmuş. Evlerimizin sonunun ne olacağı da meçhuldür. Mahallede de tek tük yaşlı insanlar kalmış. Haftada bir gelip evime bakıyorum ama yine de evimde elektrik kablosundan prizlere, merdiven, balkon korkuluklarına kadar her şey gitmiş durumda. Evin avlusunda birkaç tarihi taş vardı onları da götürmesinler diye koruma altına aldım. Yani şuan halk da sistem de mahalleyi sahipsiz bırakmış durumda.”

‘Mahalle harabe haldedir’

67 yaşındaki Mehmet Sırlı eşiyle birlikte hala Lalebey Mahallesi’nde birkaç komşusu ile mahallede yaşamını sürdürüyor.  Sırlı mahallenin sahipsizliğine değinerek şunları söyledi:  “Eskiden burada 5 ev yan yana oturuyorduk ama şimdi baba oğul yan yana oturmuyor. Mahallede birkaç komşum ancak kalmış. Ne belediye ne muhtar ne milletvekilleri kimse bizden bahsetmiyor artık. Mahallemiz de Diyarbakır da artık sahipsizdir. Eskiden mahallede herkes birbirini tanırdı, bağlılık vardı. Şimdi ne komşu kaldı ne de komşuluk. Mahalle adeta terk edilmiş durumda. Mahalle sahipsiz olunca yılan da çıkar akrep de çıkar her şey çıkar. Şuan mahalle harabe haldedir. Akşam olunca fareler, kertenkeleler cirit atıyor. Ben bir mahalleli olarak burada bir düzen istiyorum. İzin verseler ben bu harabe evimi yaparım. TOKİ’den mokiden ev istemem. Evimin yerinde ev isterim ama öyle çok borçlanmak da istemem.” 

‘38 bin TL’ye ne gelir?’

Lalebey Mahallesi’nde evi yıkılan Mehmet Ak ise şöyle konuştu:  “Lalebey’de evim vardı; bir daire bir de dükkân ama yıktılar. 3 ay boyunca mahallede ne elektrik vardı ne de su. Ramazan ayında suyumuzu kestiler. Halk o dönem çok mağdur oldu. Ben 4 yıl burada çadırda yaşadım. Şuan hala evim yok sokakta, dükkânda yatıyorum. Şu an evimin yerine ev yaptılar ama bana teklif ettikleri bedel 38 bin TL. Kabul etmedim ve şimdi mahkemelik olmuşuz. 38 bin lirayı ben ne yapacağım. Bu paraya ne gelir ki kabul edeyim. Burada 28 kişiye ev vermişler ama onlar da buralı değil, Hasırlı tarafında evi olanlar. Onları da kandırmışlar. Hani evlerinin yerinde ev vereceklerdi ne oldu, niye Hasırlıda değil de Lalebey’de ev veriyorlar? Metrekaresini 2 bin TL’den evleri veriyorlar. 2 katlı bir ev 100 metrekareden olsa 200 metrekaresi 400 bin TL para yapar. Vatandaş bu parayı nasıl ödesin? Burada trilyonluk evler var, vatandaşın buna gücü yeter mi? Evimin yerine ev vermiyorlar bari bana bir ev alacak kadar para verseler o da yeter ama 38 bin TL’ye ne gelir ki? Sur’da ev verseler 400 bin TL borçlanacağım bu parayı nasıl ödeyeyim?” 

Diyarbakır’ın tarihi ilçesi Sur’da 2016 yılındaki çatışmalı süreçte evleri yıkılan vatandaşlardan bazılarına evlerinin yerine Sur’daki yeni yapılarda ev verilirken, hak sahipleri ise evlerin pahalı olduğunu belirterek yetkililere tepki gösterdi. 

Diyarbakır’ın Sur ilçesi Lalebey Mahallesi’nde yapımı tamamlanan evlerden 28’i geçtiğimiz günlerde hak sahiplerine teslim edilirken, anahtar teslimi sırasında bazı hak sahipleri yüksek fiyatlara isyan etti.  Alipaşa ve Lalebey mahallelerinde 5 etapta yürütülen çalışmalar kapsamında 1. etapta yer alan 47 konut, 8 iş yeri ve 2 butik otel yapısından sözleşmesi imzalanan 28'inin anahtar teslimi i Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğünce yapıldı. Evleri teslim edilen hak sahipleri ise yüklü miktarda borçlandırıldıkları için tepki gösterdi. Lalebey 1.’inci etapta teslim edilen evlerin metrekare fiyatı olarak belirlenen 2 bin TL’den evlerin fiyatı 400 bin TL’yi bulurken, kimi vatandaşlar ise 800 bin TL borçlandırıldıklarını ve bu parayı ödeyemeyeceklerini belirterek tepki gösterdiler. 

Diyarbakır Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü ise Lalebey Mahallesi’nde TOKİ tarafından yapımı tamamlanan 1'inci etaptaki 28 konutun hak sahiplerin verilmesi için düzenlenen törende Sur’daki yapılara ilişkin bilgilendirmede bulundu.

15 Temmuz’a kadar tüm etaplar tamamlanacak

Çevre ve Şehircilik İl Müdürü Ufuk Nurullah Bilgin, Diyarbakır’ın Sur ilçesi Lalebey Mahallesi’nde 28 hak sahibine konutlarının teslim töreninde yaptığı konuşmada Sur’un yasaklı 6 mahallesinde 93 konutun teslimini yaptıklarını söyledi. 

Sur’da yapılan çalışmalara ilişkin bilgiler aktaran Bilgin, sözlerini şöyle sürdürdü: “Bugüne kadar 2 bin 369 hak sahibi TOKİ’den konut istedi ve bunlarla TOKİ konut sözleşmesi imzaladık. 370 hak sahibinden 302’si Sur’da yapılan konutlarla ilgili sözleşme imzaladı. Bunların da teslimleri kısmen yapıldı. Geri kalan tüm etapları da en geç 15 Temmuz’a kadar inşaatları tamamlanarak hak sahiplerine teslimleri sağlanacak.”

‘Uzlaşmayan 528 kişiye dava açtık’

Sur’un Alipaşa ve Lalebey mahallelerinde TOKİ'nin inşa ettiği konutların 1'inci etabında da 28 konutun hak sahiplerine teslim edildiğini ve 3 ay içinde tüm etapların tamamlanarak hak sahiplerine konutlarının teslim edileceğini ifade eden Bilgin, Sur'daki hak sahiplerinin yüzde 90'ına ulaştıklarını belirterek, sözlerini şöyle sürdürdü:  “Ulaştıklarımızın da yüzde 87'siyle uzlaştık. Bizimle uzlaşmamış olanlar ilgili acele kamulaştırma dava süreçlerini başlattık. 528 dava açtık. Bunların 264 tanesinin davaları sonuçlandı. Toplamda rızai uzlaşma ya da acele kamulaştırma ile bugüne kadar 160 milyon lira ödeme yaptık. 7 milyon lira da kira desteği yaptık. Hak sahiplerinden talep edenlerden TOKİ konut sözleşmeleri imzaladık. Talep edenlere bedellerini ödedik. 3 bini aşkın hak sahibine nakdi olarak rızai uzlaşma ile bedellerini ödemiş olduk. Alanda şu anda devam eden çalışmalardan da tescilli yapıların restorasyonuna başladık. 244 tescilli yapının şu anda restorasyon süreci devam ediyor. Toplamda da 350 civarında tescilli yapının restorasyonu yapılacak, 106 tanesinin de proje ve ihale süreçleri devam ediyor. Camileriyle, hanlarıyla, hamamlarıyla, kiliseleriyle Sur bir açık hava müzesi. Sur'u bu açık hava müzesi ile gelecek nesillere ve tüm insanlığa ulaştırmak hedefindeyiz.”