Yiğit muhtaç olmuş kuru soğana!

Kuru soğan neden pahalı?

Harun Aytulun / ÖZEL

Tigris-Haber Döviz kurundaki anormal hareketlilik ile başlayan ve bir türlü ateşi sönmeyen pazardaki enflasyonu son haftalarda yüzde yüz zamlanan patates ve kuru soğan fiyatları üzerinden yerinde inceledik.

Son haftalarda yüzde yüz fiyat arışı ile yoksul vatandaşın sofrasından gittikçe uzaklaşan soğan ve patatesteki artışı pazarcı esnafı ve vatandaşlar ile konuştuk.

Pazarcı esnafı Yusuf Eren, soğan fiyatlarındaki anormal artışı Tigris Habere değerlendirdi.

‘Dışarıya bir TL’ye sattıkları malı dışarıdan gidip 2.50 TL’ye satın alıyorlar’

Ürünlerdeki fiyat artışının pazardaki tüm kalemleri kapsadığını belirten Eren, soğan fiyatındaki artışa ilişkin şunları söyledi: “İki hafta öncesinde kilosu 1,5 TL olan soğan bu hafta Başından itibaren 5 TL’den satılmaya başlandı.  Marketlerde ise soğanın fiyatı 8 TL’ye kadar çıktı. Patates ve soğan satıyorum pazarda ve bu işi 32 senedir yapıyorum. Soğan neden bu kadar arttı, çünkü tüccarlar stok yapıyor. Örneğin, 100 bin ton 200 bin ton patates veya soğan alırlar ve piyasadaki soğanları stoklarlar. Bu soğanların içlerinden kaliteli olanları ayıklayıp çürük ve ikinci kalite dediğimiz ürünleri torbalara doldurup yol ortasına gelip dökerler. Bunu yaparken de basın mensuplarını çağırıp, ürünlerimiz elimizde kaldı, mağduruz diyerek haber yaptırırlar. Bunun üzerine de hükümetten, devletten yardım isterler. Tabii bu doğrultuda da yetkililer piyasaya müdahale ediyor ve ihracat yolu açılıyor.  İhracat yolu açılınca da bunlar dışarıya ürünü ucuz fiyata satıyorlar.  İçeriye ise yüksek fiyattan satarlar.  Tüccar mallarını tüketsin diye devlet bunlara yardımcı oluyor ama bunlar da vatandaşı mağdur ediyor.  Devlet, bunlar mallarını satsın, ülkeye döviz girdisi olsun diye ihracatın önünü açıyor ve olan her zamanki gibi vatandaşa oluyor. Ülkedeki soğan ihracata giderse ne olur iç piyasada mal azalır. Bu da fiyatların yükselmesine neden olur. Yani dışarıya bir TL’ye giden soğan bu sefer içeride 4 TL’ye satılır. Bütün bu olan biten tüccarların her zamanki halidir. Her sene bu tiyatro sahnelenir. İç piyasada mal kalmayınca bu sefer de dışarıdan ithal etmek zorunda kalınıyor. Dışarıdan gelen mal ise iç piyasada yine yüksek fiyata satılıyor. Yani, işin özü hep kaybeden vatandaş kazanan tüccar oluyor. Dışarıya bir TL’ye sattıkları malı dışarıdan gidip 2.50 TL’ye satın alıyorlar. Bunun da mağduriyetini en çok vatandaş yaşıyor. Geçen hafta 30 kilo soğan alan müşterim bu hafta geldi 10 kilo soğan aldı.”

‘Satışlarımız yüzde 80 civarında düştü’

Yüksek fiyatlardan pazarcı esnafının da mağduriyet yaşadığını belirten Eren, “Pazarcı esnafı olarak bizim de sattığımız ürünün miktarı dolayısıyla da karımız azalıyor. Şuan satışlarımız yüzde 80 civarında düşmüştür. Bu hafta soğan’ın fiyatı pazarda 5 TL ama bir hafta önce 2 TL’den soğan satıyorduk. Soğanı bu hafta halden 4TL’ye aldık, buna nakliye ve temizlemeyi de eklediniz mi bu soğanı vatandaşa biz kaç TL’ye satabiliriz ki? Bu sadece soğanda böyle değil patateste de fiyat artışı oldu. 1.5 TL’ye sattığımız patates şuan halde 2.25 TL. Fiyat artışı bu iki ürünle de sınırlı değil, pazarda zamlanmayan ürün kalmadı. Bir haftada Pazar için 50 TL ayıran bir vatandaş bugün o parayla alacaklarının yarısını alamıyor. Vatandaşın alım gücünde de bir yükselme olmadığı için haliyle vatandaş boğazından kısarak ayakta kalmaya çalışıyor. Vatandaş sadece patates ve soğandan dörder kilo alsa 50 TL’nin 40 TL’sini harcıyor. Geriye kalan 10 TL ile vatandaş ne alasın ne alamsın. Asgari ücretle ailesini geçindirmeye çalışan bir vatandaş olsun, emekli maaşıyla geçinen bir vatandaş olsun bu hayat pahalılığında ne yapsın? Zaten vatandaş şuan sadece gıdaya para harcayabiliyor, diğer ihtiyaçlarını zaten gideremiyor. Çarşı pazardaki pahalılıktan şikayet etmeyen tek bir vatandaş var mı, herkes şikayetçi. Vatandaş pazardan alışverişini yapmakta zorlanıyor ama marketlerde iş daha kötü, orada fiyatlar daha yüksek ama pazarda peşin alamayan vatandaş bu sefer ne yapıyor kredi kartıyla marketten daha yüksek fiyata alıyor.”diye konuştu. 

‘Belediye stokçulara 15 gün süre tanıdı’

Piyasada stokçuluğun olduğunu ama geç de olsa yetkililerin bu duruma müdahale ettiğini belirten Eren şunları söyledi: “Yoğun şikayetler üzerine geç de olsa Diyarbakır Belediyesi bu duruma el attı. Stokçulara 15 gün süre tanıdı. 15 gün içerisinde stoklarınızı tüketeceksiniz dediler. Stoklar bittikten sonra da mal beyanı yapacaksınız diye onları uyardılar. Elimizde şu kadar soğan var ve fiyatı da budur diye beyan edeceksiniz denildi. Fiyat ayarlamasını da belediye yapacak diye ifade ettiler. Umarız bu şekilde piyasaya bir düzen gelir ve çarşı pazardaki fiyatlar normale döner. Yetkililerden ricamız bu işin üstünde ısrarla dursunlar.”

‘Bin 800 TL memur maaşı ile ne yapalım nasıl geçinelim’

Pazarda alışveriş yapan vatandaşlardan Saliha hanım,  pazardaki hayat pahallığı üzerine şöyle konuştu: “Türkiye tarım ülkesi, bir sürü arazisi var ama soğanı 5TL’den alıyoruz. Bu nasıl iştir vatandaş olarak anlamakta zorluk çekiyoruz.  Yetkililer ihracatın önünü açıyor, içeride ürün kalmıyor, buna bir çözüm bulsunlar. Köyler boşalmış artık köylü de ekip biçmiyor, bari elde olan ürün dışarıya gitmesin. Geçen haftaya göre soğan’ın fiyatı iki kat artmış. Bir haftada ne oldu da soğan iki katına çıktı. Ben 25 sene memurluk yaptım, emekliyim ama emekli maaşımla geçinemiyorum. Bin 800 TL memur maaşı ile ne yapalım nasıl geçinelim. Elektrik, doğalgaz, su vs. faturalar geçen yıla göre yüzde yüz zamlanmış. Gıda fiyatları deseniz hafta haftaya uymuyor, her şey iki üç katına çıkıyor. Bu pahalılıkta vatandaş ne yapsın.”

‘50 kasa soğan satıyordum ama şimdi 10 kasa satamıyorum’

Pazarcı esnafı Şefik Yaşar, soğan fiyatlarındaki yükselişten pazarcının da zarar ettiğini belirtti. Yaşar, şunları söyledi:  “Hiçbir şey dışarıdan görüldüğü gibi değil. Pazarda fiyat yüksek ama bunun sebebi pazarcı değil ki. Piyasada soğan yok, soğan çürümüş. Elde kalan soğanın da stokçular fiyatını yükseltmiş. Türkiye soğan piyasasını belirleyen Ankara’dır. Fiyatlar yüksek doğru ama bu pazarcının da zararına. Önceden 50 kasa soğan satıyordum ama şimdi 10 kasa satamıyorum. Pazarda soğan 5 TL ama markette 7 TL. Market daha pahalıya satıyor.”