VİDEO - Dünyanın ilk buğdayı ıslah ediliyor

Ali Abbas Yılmaz /Özel

GAPUTAEM bünyesinde Karacadağ buğdayının ıslah çalışmalarını yürüten Ziraat Yüksek Mühendisi Mustafa Serdar Doğan, genarasyon atlatma serasında 50 günde başak aldıklarını ve yılda 3 defa buğday hasadı yaptıklarını söyledi.

Karacadağ buğdayı ıslah ediliyor

Yürütülen ıslah çalışmalarının sahadaki çiftçilerin kullanımına hazır hale gelebilmesi için gereken süreye işaret eden Doğan, sözlerini şöyle sürdürdü: “Bir tohum geliştirmek klasik şartlarda minimum 17 yıl sürüyor. Biz burada generasyon atlatma serası sayesinde bunu 7-8 seneye düşürebiliriz. Ama bu sürenin daha az olacağını düşünmek hakikatli olmaz. Şuan biz burada Karacadağ bölgesinde yetişen yabani buğdaylarla bölge çiftçisinin burada Güneydoğu’da, Urfa’dan başlatıp Şırnak’a kadar giden bölgede çiftçinin ektiği yerel buğdayları da bir araya getirdik. Onlar da bizim melez programımıza, hibrizasyon programımıza dahil. Onlarla yabani kültür çeşitlerini harmanlayarak bölgenin karakterine uygun çeşit geliştirmeye çalışıyoruz.”

GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi (GAPUTAEM)’de Karacadağ Kalkınma Ajansı’nın desteğinde 4 ayrı bağımsız bölümden oluşan ve aynı anda dört ayrı ıslah çalışmalarının yapıldığı serada, şu an buğdayın gen merkezi olarak kabul edilen Karacadağ Bölgesinden toplanan yabani buğdayların ıslah çalışmaları yürütülüyor.

GAPUTAEM bünyesinde yerel tohum ıslahı çalışmaları yürüten Ziraat Yüksek Mühendisi Mustafa Serdar Doğan, buğdayın anavatanı olan Karacadağ Bölgesi buğdayının ıslah çalışmaları hakkında Tigris Haber’e değerlendirmelerde bulundu.

Buğdayın anavatanı Karacadağ Bölgesinde tohum ıslahı çalışmaları

GAPUTAEM bünyesinde Bölge çiftçisine yönelik ıslah çalışmaları sürdürdüklerini belirten Doğan, şunları söyledi: “Ülke olarak tohumculukta çeşit geliştirme çalışmaları daha çok tohumculuk kanunu ile 2000’li yıllardan sonra başlıyor. Günümüz buğdayı çok uzun yıllar doğada birçok yabani formun hibridizasyonu ile gelişmiş bir bitki. Bu hibridizasyona katılmış bütün buğday çeşitleri de Karacadağ bölgesinde mevcut. Buğdayın ilk kültüre alındığı, ata çeşidinin bulunduğu yer de Karacadağ’dır. Diyarbakır olarak ise buğdayın anavatanı olan Karacadağ bölgesinde verimli hilalin uç noktasındayız. Buğday dünyaya Karacadağ bölgesinden yayıldı.”

50 günde başak alınıyor

Karacadağ buğdayının tüm çeşitlerine ilişkin ıslah çalışması yaptıklarını ifade eden Doğan, şöyle konuştu: “GAPUTAEM’de buğdayın hibridizasyonuna katılmış, buğdayın oluşum safhalarında yer almış yabani buğday çeşitlerini günümüz modern buğdaylarıyla melezleyerek, hibridizasyon yaparak yeni çeşitler oluşturmaya çalışıyoruz. Abiyotik ve biyotik stres koşullarına dayanıklı yeni çeşitler geliştirebilmek için burada seramız var. Genarasyon atlatma seramızda iklim koşullarından bağımsız olarak ıslah çalışması yapıyoruz. Buğdayın veritasyon süresini üçte bir kısaltıyoruz. 50 günde buğdaydan başak alabiliyoruz. Aslında burada biz bitkinin foto periyodu ile oynayarak bunu başarıyoruz. İçerideki aydınlatmaları kullanarak gündüz süresini 20 saate çıkartıyoruz. Aynı zamanda gece gündüz sıcaklığını belli bir aralıkta tutabildiğimiz için daha hızlı bir sürede bitki yetişebiliyor. Bu sayede senede 3 defa buğday hasat edebiliyoruz.”

Karacadağ buğdayı ne zaman sahada olacak?

Yürütülen ıslah çalışmalarının sahadaki çiftçilerin kullanımına hazır hale gelebilmesi için gereken süreye işaret eden Doğan, sözlerini şöyle sürdürdü: “Bir tohum geliştirmek klasik şartlarda minimum 17 yıl sürüyor. Biz burada generasyon atlatma serası sayesinde bunu 7-8 seneye düşürebiliriz. Ama bu sürenin daha az olacağını düşünmek hakikatli olmaz. Şuan biz burada Karacadağ bölgesinde yetişen yabani buğdaylarla bölge çiftçisinin burada Güneydoğu’da, Urfa’dan başlatıp Şırnak’a kadar giden bölgede çiftçinin ektiği yerel buğdayları da bir araya getirdik. Onlar da bizim melez programımıza, hibridizasyon programımıza dahil. Onlarla yabani kültür çeşitlerini harmanlayarak bölgenin karakterine uygun çeşit geliştirmeye çalışıyoruz.”

GAPUTAEM hakkında;

GAPUTAEM, Bölgenin, kalkınması ve tarımsal sorunlarının çözümü amacıyla 1962 yılında Diyarbakır da kuruldu. GAPUTAEM, Bölge Zirai Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü olarak 1963 yılında Teknik Ziraat Müdürlüğünün binalarında, 1964 yılında şehir merkezindeki kiralık binalarda faaliyetini sürdürürken, 1974 yılında bugünkü kampüsüne taşındı.

Kurum, başlangıçta Ziraat İşleri Genel Müdürlüğüne bağlı iken daha sonra Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğüne bağlandı. Kurum daha sonra, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının 03.06.2011 tarih ve 639 sayılı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamesiyle kurum merkez Enstitü statüsüne alınarak, GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi olarak çalışmalarını sürdürmekte.

Buğdayın anavatanından tohum ıslahı çalışmaları

Tarımsal alanda bölgesinde uluslararası nitelikte model bir araştırma ve eğitim kuruluşu olarak, tarımsal üretimde bulunan çiftçilerin yaşam standartlarını yükseltmek, refahı arttırmak, küresel ve bölgesel gelişmişlik farklarının giderilmesine katkı sağlamak amacıyla çalışmalarını sürdüren kurumda Karacadağ buğdayının tüm çeşitleri için ıslah çalışmaları tüm hızıyla sürüyor.   

Karacadağ Kalkınma Ajansı desteğinde GAPUTAEM’de çalışmalar sürüyor

GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi’nin (GAPUATEM) Karacadağ Kalkınma Ajansı’ndan aldığı destekle kurduğu teknolojik serasıyla tohum ıslah çalışmalarına biyoteknolojik uygulamaları da entegre ederek tohum ıslahı süresini yarı yarıya azalttı.

GAPUATEM’in Karacadağ Kalkınma Ajansı tarafından yürütülen GAP Organik Tarım Değer Zinciri Programı kapsamında hayata geçirdiği Organik Tohumluk Üretim Merkezi Projesi sayesinde kurulan iklim ve atmosfer koşullarının insan elliyle oluşturmasına olanak tanıyan son teknoloji ile donatılan serada, tarıma dayalı sanayinin ihtiyaç duyduğu tohumların ıslahı hem zaman hem de maliyet açısından yaklaşık 4’te bir oranına düşürüldü. 

Diyarbakır’da faaliyet gösteren GAPUATEM yerleşkesinde 400 metrekarelik bir alan üzerine kurulan serada iklim koşulları ve istenilen nem, sıcaklık koşulları ayarlanabiliyor.