Karpuzun leke çıkarıcı özelliği olduğunu hatırlatan Yılmaz, karpuzun sağlığa yaralı olduğunu, bağışıklık sistemini güçlendirdiğini ve karpuz tüketerek zayıflanabileceğini söyledi.
Dişi karpuz erkek karpuza göre daha tatlıdır
Karpuz yetiştiriciliğinin inceliklerini ve karpuzun sağlığa faydalarını belirten Yılmaz, iyi karpuz seçebilmenin ipuçlarına ilişkin şunları söyledi: “Birincisi karpuz dişi ve erke olarak ikiye ayrılır. Erkek karpuz uzun, dişi karpuz ise yuvarlaktır. Dişi karpuz erkek karpuza göre daha tatlıdır. Karpuzun iyisini anlamanın bir diğer yöntemi ise karpuza elle vurarak çıkan sese göre ayırt etmedir. Karpuzun iyisi daha tok ve dinç bir ses verir. İyi karpuzun sesi davul gibidir, kulağa yanı yapar. Geçmiş olan karpuz laçka bir ses çıkartır. Karpuzun üzerindeki çizgilerden de karpuzun iyi olup olmadığını anlayabiliriz. Çizgisi kalın olan karpuz kendini bırakmıştır, geçmiştir. Karpuzun çizgilerinin ince olması gerekiyor. Karpuzun toprağa değen kısmının sararmış olması da iyi bir karpuz olduğunun, karpuzun olgunlaştığının bir belirtisidir.”
Karpuzun fiyatından memnun değiliz
Karpuz yetiştiriciliğin çok zahmetli bir iş olduğunu kaydeden 13 yıllık karpuz üreticisi Mehmet Menteşe, “Bu sene karpuzun verimi de tadı da çok güzel ama fiyatından hiç memnun değiliz. Bu yıl tarladan karpuz satışımız en az 45 – 50 kuruş olmalıydı. Bugün ise 30 kuruştan karpuz satıyoruz ama bu fiyat masrafımızı bile karşılamıyor” diye konuştu.
Diyarbakır’da karpuz yetiştiriciliği ve karpuz yetiştiriciliğinin zorluklarını, Diyarbakır’ın Yenişehir İlçesi Ofis semt pazarında kendi üretimleri karpuzu tezgâhında satan Mehmet yılmaz ve 13 yıllık karpuz üreticisi olan dayısı Mehmet Menteşe ile konuştuk.
‘20 yıldır da karpuz işiyle uğraşıyorum’
Kendi üretimleri olan Diyarbakır karpuzlarını 20 yıldır tezgâhında satan Mehmet Yılmaz, “ 22 yıldır pazarcılık yapıyorum ve 20 yıldır da karpuz işiyle uğraşıyorum. Kendi yetiştirdiğimiz karpuzları tezgâhımda satıyorum. Tabii ki, Diyarbakır karpuzunun tezgâhlara gelmesi Temmuz’un 20’sini buluyor ve haliyle o zamana kadar Adana’dan gelen karpuzları satıyoruz” diye konuştu.
‘Beji sisteminde karpuz suyunu topraktan alıyor’
Karpuz ekimine ilişkin olarak konuşan Yılmaz, “Diyarbakır karpuzunun ekimi Mayıs ayının sonlarında başlıyor. Karpuz ekildiğinde bir hafta boyunca hiç su verilmiyor. Bu Beji sistemi dediğimiz karpuz yetiştirme şeklidir. Beji sisteminde karpuz suyunu topraktan alıyor. Beji sistemi ile yetiştirilen karpuza su veriliyor ancak bu diğer karpuzlara verilen su kadar değildir. Normalde iki günde bir su verilen karpuz türleri de vardır ama Beji türünde su verilme aralığı daha fazladır. Adana karpuzuna iki günde bir su verilirken, Diyarbakır’da yetişen beji karpuzuna bir haftada bir su verilir. Az su ile yetiştirilen karpuzun diğer karpuzlara nazaran tadı daha iyidir. Tat olarak, lezzet olarak Beji’den üstün karpuz yoktur” dedi.
‘Karpuz ekildikten 28 gün sonra çapaya başlanır’
Karpuz yetiştirirken doğal gübre kullandıklarının altını çizen Yılmaz, “Karpuz ilk ekildiği zaman hemen çapası yapılmaz. Karpuz ekildikten 28 gün sonra çapaya başlanır. Karpuzda çapa yapılmaya başlandığı zaman badanaj sistemi ile karpuzun üzeri naylon kaplanır. Böylelikle karpuz güneşten daha iyi faydalanır. Zaten karpuzun en temel özelliği tadını güneşten almasıdır. Diyarbakır karpuzu hayvan gübre ile gübrelenir. Yani, doğal gübre kullanılır. Karpuz ekilirken her bir karpuzun arası 50 -60 cm’dir. Bu mesafe karpuzun daha iyi gelişmesi için gereklidir. Karpuz fidesinin üzerine kaplanan naylonlar açıldığında karpuza su verilmeye başlanır ve bir 10 gün daha karpuza su verilmezse de olur. Karpuz sulanırken ise damla sulama sistemi kullanılır” şeklinde konuştu.
‘Karpuz tohumu satın almıyoruz’
Diyarbakır’ın eski karpuzunu tezgâhlarda bulmanın olanaklı olmadığını belirten Yılmaz, “Tabii ki, bugün Diyarbakır’da yetiştirilen karpuz eski Diyarbakır karpuzu değildir. Artık o eski Diyarbakır karpuzu çekirdekleri kalmadı. Bugün için tarlanın bir kısmında tohumluk karpuz bırakıyoruz ve o çekirdekleri bir sonraki yıl kullanabiliyoruz ama dediğim gibi bu çekirdekler de eski çekirdekler değildir. Biz yetiştirdiğimiz karpuzun bir kısmını tohumluk bırakıyoruz, yani bir sonraki yıl karpuz tohumu satın almıyoruz. Geçen yıl tohumluk olarak bıraktığımı karpuzlardan birinin kilosu 50 kiloya yakındı. Tabii ki, karpuz tohumluk olunca lezzeti de azalıyor. Diyarbakır’ın eski karpuzu çok az da olsa üretiliyor ancak o karpuzun tezgâhlara gelmesi Ağustos sonunu bulur. Diyarbakır’ın eski karpuzu genelde kumlu, humuslu toprakta yetişirdi” dedi.
‘Diyarbakır halkı bu sene Diyarbakır karpuzunu doyasıya yiyebilecek’
Bu yıl Diyarbakır karpuzunun çok miktarda ekildiğini ve Diyarbakır halkının yeteri kadar karpuz tüketebileceğini ifade eden Yılmaz, “Geçen seneye nazaran bu sene Diyarbakır’da karpuz ekimi çoktur. Diyarbakır halkı bu sene Diyarbakır karpuzunu doyasıya yiyebilecek. Geçen sene kimse doğru dürüst Diyarbakır karpuzu yiyememişti. Diyarbakır’da olup da Diyarbakır karpuzu yiyememek gerçekten çok üzüntü verici bir durumdur. Bu yıl Diyarbakır karpuzunun verimi de hayli hayli yüksektir. Bir dönümde 6 ton karpuz elde edebiliyoruz. Diyarbakır karpuzu hem Diyarbakır’a hem de çevre illere yetiyor. Çevre il ve ilçelere Diyarbakır’dan karpuz yolluyoruz. Diyarbakır’da karpuz Çınar ilçesinde, Ergani yolu üzerinde, Mardin yolu üzerinde karpuz ekiliyor” diye konuştu.
‘Öğlen sıcağında karpuz kesilmez’
Karpuz da ilk verimin başladığını belirten Yılmaz, “Şuan karpuz kesimi yapılıyor. İşçiler sabah 5’ten karpuz kesimine başlıyorlar ve saat 11.00’e kadar kesim yapılıyor. Öğlen sıcağında karpuz kesimine ara verilir ve öğle sıcakları etkisini yitirmeye başladığında yeniden kesime başlanır. Sıcakların çok yüksek olduğu zaman hem işçi açısından zor olur hem de sıcakta kesilen karpuz sulanır. Tabii karpuz tarlada toplarken ayıklanır ve küme küme toplanan karpuz araçlara yüklenir. Kesimi yapılan karpuzlar hemen araçlara yüklenir ve gideceği yere nakledilir. Kesilen karpuz tarlada beklemez” vurgusu yaptı.
‘Karpuz dişi ve erke olarak ikiye ayrılır’
Vatandaşların iyi karpuz seçebilmeleri için püf noktalarına değinen Yılmaz, “Karpuzun iyisini anlayabilmenin birçok yöntemi vardır. Birincisi karpuz dişi ve erke olarak ikiye ayrılır. Erkek karpuz uzun, dişi karpuz ise yuvarlaktır. Dişi karpuz erkek karpuza göre daha tatlıdır. Karpuzun iyisini anlamanın bir diğer yöntemi ise karpuza elle vurarak çıkan sese göre ayırt etmedir. Karpuzun iyisi daha tok ve dinç bir ses verir. İyi karpuzun sesi davul gibidir, kulağa yanı yapar. Geçmiş olan karpuz laçka bir ses çıkartır. Karpuzun üzerindeki çizgilerden de karpuzun iyi olup olmadığını anlayabiliriz. Çizgisi kalın olan karpuz kendini bırakmıştır, geçmiştir. Karpuzun çizgilerinin ince olması gerekiyor. Karpuzun toprağa değen kısmının sararmış olması da iyi bir karpuz olduğunun, karpuzun olgunlaştığının bir belirtisidir” dedi.
‘Karpuz hemen kesilmemelidir’
Karpuzun saklanma koşulları üzerine önemli bir ayrıntının üzerinde duran Yılmaz, “Karpuzun uzun süre saklanabilmesi için kesim şekli çok önemlidir. Karpuz hemen kesilmemelidir. Önce karpuzun baş kısmı kesilir ve bir iki dakika karpuz kesilmeden önce dik konumda bekletilir. Karpuz bu şekilde bekletildikten sonra bölünür. Karpuzu direkt ikiye böldüğümüzde karpuzun bir tarafı sulu diğer tarafı kuru kalıyor. Yani, karpuzun suyunun eşit dağılması için, baş kısmı kesildikten sonra bir iki dakika dik şekilde bekletilmesi gerekiyor” uyarısında bulundu.
Karpuzun beyaz kısmı lekeleri çıkartır
Karpuzun pek az bilinen özelliklerinden birini paylaşan Yılmaz,”Karpuzun yararları çoktur ancak pek az bilinen ve çok etkili bir özelliği var; karpuzun beyaz kısmı lekelerin çıkarılmasında etkilidir. Karpuzun kabuğuna yakın beyaz kısmını herhangi bir lekenin üzerine sürerseniz leke çıkarıcı etkisi olduğunu göreceksiniz. Yağ lekesi veya benzeri lekeleri karpuzun beyaz kısmı ile çıkartabiliriz. Özellikle, halı ya da koltuklarda oluşan lekelerin çıkartılmasında karpuzdan yararlanılabilir” diyerek ev hanımlarının dikkatini çekti.
Zayıflamak için karpuz yiyin
Karpuzun sağlığa yaraları üzerine konuşan Yılmaz, “Karpuz çok sağlıklı bir besindir. Karpuzu en çok da bayanlar tüketebilir çünkü karpuz kilo yapmaz. Karpuz, bağırsakların çalışmasını kolaylaştırır. Karpuz vücudun su ihtiyacını karşılar. Evet, karpuz tatlıdır ancak bu doğal bir tattır ve karpuzun tamamına yakını susur. Su da kilo yapmaz. Özellikle bayanların zayıflamak için karpuz yemeleri gerekir. Tabii ki, karpuzu ekmekle yememek gerekiyor. Karpuz ve peynir en iyi kahvaltıdır. Karpuz bağışıklık sistemini güçlendirir” değerlendirmesinde bulundu.
‘Karpuz çocuk gibidir ve sürekli dikkat ve özen ister’
13 yıldır karpuz üreticisi olan Mehmet Menteşe, karpuz yetiştirmenin çok zahmetli bir iş olduğunu belirterek, “Karpuz çocuk gibidir ve sürekli dikkat ve özen ister. Karpuz yetişirken birçok hastalığa maruz kalabiliyor. Küllenme oluyor, kırmızı örümcek, kurt, mantar ve çeşitli hastalıklar karpuza musallat olabiliyor. Tabii ki, bütün bu hastalıklara karşı karpuzda ilaçlama yapıyoruz. Şuan biz bu saydığım hastalıklarla baş etmek için 4’üncü ilaçlamayı yapıyoruz. Hastalık bir bulaştı mı tüm tarlaya yayılabiliyor, o yüzden zamanında ilaçlama yapmak şart. Şuana kadar 350 dönümlük bu tarlaya 51 bin 500 TL’lik ilaç atmışız” şeklinde konuştu.
‘Karpuzun kilosunu 30 Kuruştan satıyoruz’
Karpuz yetiştiriciliğinin çok masraflı bir iş olduğunu ifade eden Menteşe, “ Karpuz fidesinin tanesi 1.70 TL’dir. Yüz bin fide ektik, 170 bin TL masraf ettik. Bunun ilacı var, gübresi var, sulaması var, günlük bakımı var, işçisi, nakliyesi derken bir dünya masrafı var. Bütün bu masrafa, eziyete rağmen şuan karpuzun kilosunu 30 Kuruştan satıyoruz. Tezgâhta ise karpuzun kilosu 75 kuruştan satılıyor. Mart ayının 17’sinden bu yana bu tarlada çalışmaya başladık. Tarlada ot vardı ilaçlama yaptık. İlaçtan sonra damla sulama için hortumları çektik. Sonrasında fideler geldi, fideleri diktik ve bugüne kadar çalışmaya devam ettik” diye konuştu.
‘Karpuz ekimi çok riskli bir iştir’
Karpuz üretiminin risklerinden bahseden Menteşe, “13 yıldır karpuz işiyle uğraşıyorum bence, pamuktan da buğdaydan da mısırdan da en zoru karpuz yetiştirmektir. 13 yıldır karpuz ekimi yapıyorum ama keşke başlamasaydım, çünkü çok riskli bir iştir. Bir dolu vursa karpuzun kökü gider. Bir gün bir poyraz esse karpuzu yakar gider. Karpuzun sağ salim yetişmesi tamamen Allah’a kalmış bir şey. Tabii ki, çiftçi elinden gelen hizmeti gösterecek ama doludur poyrazdır, hastalığıdır her şey Allah’a kalmış. İstanbul’da yağan dolu burada yağsaydı şimdi bu tarla heba olmuştu. Karpuz ufak çocuk gibidir çok özen ister. En ufak bir hata karpuzu götürür. Her gün üç kez karpuzun içinde dolaşıyoruz. Sabah, öğle, akşam üç öğün karpuz tarlasını adım adım dolaşıyoruz. Kocaman tarladır ve içine girdiğimizde bir saatte ancak bir tur atabiliyoruz” dedi.
‘Dışı güzel olan karpuzun içi de güzeldir’
Karpuz yetiştiriciliğinde gübrelemenin önemine değinen Menteşe, “İyi karpuz yetiştirmenin incelikleri vardır. Gübreleme karpuz için çok önemlidir. Mesela karpuz bir kilo civarındayken üre verilmez, verilirse karpuzun içini bozar. Bizim kullandığımız gübre şeker gübresidir. Toprak güzelleşsin diye gübre kullanıyoruz. Hayvan gübresi de kullanıyoruz, toprak besinini alsın diye. Karpuzun iyisi renginden de görüntüsünden de sesinden de belli olur. Dışı güzel olan karpuzun içi de güzeldir. Elbette Diyarbakır’ın eski karpuzları şimdi yok. Ben Diyarbakır’ın eski karpuzlarını da gördüm, 40 kiloluk karpuzlardı. Diyarbakır’ın eski karpuzları Dicle Nehri kenarındaki bostanlarda Sımak köyünde ekilirdi. Bu tarlalarda yetişen karpuz festivallere de katılırdı. Bu köyde yetiştirilen karpuzlar 30 kilodan 50 kiloya kadar büyüyebiliyordu. Tabii bugün toprakta eskisi gibi verim de kalmadı, iklim de değişti. Yani, eski çekirdeklerle de olsa bugün eski verimi almak pek mümkün değil. Şimdiki karpuz tohumları ya İsrail ya da İspanya’dan geliyor. Ayrıca, karpuz ekilen bir toprakta 7 yıl boyunca karpuz ekilmiyor” ifadelerini kullandı.
‘Karpuzun verimi de tadı da çok güzel ama fiyatından hiç memnun değiliz’
Karpuz fiyatlarının masraflarını karşılamadığından yakınan Menteşe, “Bu sene karpuzun verimi de tadı da çok güzel ama fiyatından hiç memnun değiliz. Bu yıl tarladan karpuz satışımız en az 45 – 50 kuruş olmalıydı. Bugün ise 30 kuruştan karpuz satıyoruz ama bu fiyat masrafımızı bile karşılamıyor. Karpuzun bir taban fiyatı yok. Karpuzun fiyatı tamamen piyasada az ya da çok oluşuna göre değişiyor. Karpuz piyasada azalınca fiyatı yükseliyor, çoğalınca da fiyatı düşüyor. Karpuzun şuan ilk kesimini yaptık, şuan kesime hazır olan karpuzların hasadı bitti. Karpuzda ikinci, üçüncü kesim yapılır. Yani, karpuz yetiştikçe, kesime hazır hale geldikçe hasat yapılır. Bir dönüme 6 yon karpuz keseriz ve 3 dönüm yerden bir araba karpuz çıkar. Bu yıl deneme amaçlı Ankara kavunu da ektik, çok da güzel verim aldık. Seneye kavun ekmeyi düşünebiliriz ”diye konuştu.
‘Diyarbakır’da yetişen karpuzda kabak aşısı yoktur’
Karpuza kabak aşısı yapılması hususunu değerlendiren Menteşe, “Karpuza kabak aşısı yapanlar da oluyor. Yani, karpuz fidesine kabak açılıyorlar. Bunu karpuz çabuk yetişsin diye yapıyorlar ama Diyarbakır’da yetişen karpuzda kabak aşısı yoktur. Diyarbakır’da yetişen karpuz orijinaldir” dedi.
‘Diyarbakır karpuzu Adana karpuzundan daha tatlıdır’
Adana’dan gelerek Diyarbakır’da karpuz işçiliği yapan Mehmet Emin Kızıltoprak, ise şunları söyledi: “Diyarbakır’ın toprağı daha verimli olduğu için burada yetişen karpuz daha iyidir. Topraklar çok fazla ekilmemiştir, kuvvetlidir ve burada yetişen karpuzun tadı daha iyidir. Diyarbakır karpuzu Adana karpuzundan daha tatlıdır. Şuan karpuzun birinci verimi bitti, ikinci verim için bakıma başladık” diye konuştu.
Ali Abbas Yılmaz / Özcan Yıldız Özel