TİGRİS HABER - Diyarbakır Suriçi’nde hem yıkım hem de yeniden inşa sürerken, Sur’un eski halini görmek isteyenlerin tek adresi ise Mardinkapı’daki Sur maketi.
Diyarbakırlı ilkokul mezunu olan oto tamircisi Fesih Gündoğar, 1995 yılında yapımına başladığı Sur’un maketini 21 yıl, 21 gün ve 21 saat süren çalışmayla 2016'da tamamladı.
Diyarbakır’ın tarihi Sur ilçesinin 6 mahallesi, 2 Aralık 2015’ten beri yasaklı. Suriçi’nin Cevatpaşa ve Dabanoğlu mahallelerinde yasak kısmen sürerken, Fatihpaşa, Hasırlı, Cemal Yılmaz ve Savaş mahallelerinde ise yasak hala sürüyor. Yasak uygulanan 6 mahallenin nüfusuna kayıtlı 22 bin 323 kişi yasağın ardından mahallelerini terk etmek zorunda kaldı.
Sur eski Sur değil, yenisi de Surluların değil
Sur’da yasaklı 6 mahallede, Mart 2016’da Bakanlar Kurulu kararıyla “riskli alan” ilan edilmişti. İlçenin yüzde 70’ine tekabül eden 6 bin 300 parsel, “acele kamulaştırma” kapsamına alındı ve Sur’da yeni bir yapılaşma başladı. Çevre ve Şehircilik Bakanlığının kurduğu Uzlaşma Komisyonu mülkleri satın almaya başlarken, Bakanlık tarafından başlatılan proje ile yerinden edilen mülk sahiplerine ise üç seçenek sunuldu. Maddi tazminat, TOKİ’nin başka bir bölgede yaptığı binalardan daire almak ya da Sur’da inşaatı devam eden evlerden almak şeklinde sunulan seçeneklerden 3’ü de Sur’daki vatandaşları tatmin etmedi. Sur’da ev almak için Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü ile sözleşme imzalayan vatandaşlar ciddi mağduriyet yaşadı. Sözleşmeleri tek taraflı Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü tarafından feshedilen Sur mağdurları çeşitli defalar tepkilerini dile getirse de bir sonuç elde edemediler.
Suriçinin eski hali makette ve fotoğraflarda
Sur’un yasaklı mahallelerinde hummalı bir şekilde hem yıkım hem de yeniden inşa faaliyeti sürüyor. Eski halinden eser kalmayan Sur’da yeni yapıların Diyarbakır kültürü ile ne kadar alakalı olduğu ciddi tartışmalara konu olsa da Sur’daki yeni yapılar astronomik fiyatlarla zengin sahiplerini bekliyor. Bir zamanlar yoksul insanların mekânı olan tarihi Sur artık yeni görünümüyle de yeni demografisiyle de bambaşka bir Sur oluyor. Sur’un eski hali ise sadece Mardin kapı’da bulunan Sur maketiyle temsil ediliyor. Sur’u görmek isteyenler, yasaklı mahallelerin eski halini ise sadece maketine bakarak görebilecekler. Sur artık eski haliyle sadece bir maketten ibaret olacak.
Maketi 21 yılda yapıldı
Diyarbakırlı ilkokul mezunu Fesih Gündoğar, Sur’un maketini 21 yıl, 21 gün ve 21 saat süren çalışmayla 2016'da tamamladı. Sur minyatürünü ziyaret eden vatandaşlar, Gündoğar'ın eserine tam not verdi. 1984'ten beri maketler yapan oto tamircisi Gündoğar, Sur maketini yapmaya nasıl başladığını şöyle anlattı: “1990-93’te Kervansaray maketini yaptım, yarın öbür gün devamı gelir diye. 1995’te çalışmamı belediye yöneticileri gördü. Beni çağırdılar, ‘Gel burada çalış’ dediler, gittim o makete çalıştım. 1/250 ölçeğinde hepsini taştan yaptım. Tek tek dolaşarak, ölçerek bu eseri ortaya çıkardım. 108 burç var, 6 da Amida Höyük, camiler, kiliseler, hanlar, hamamlar ve 4 bin 900 ev yapıldı. Tabii daha çocukken 4-5 yaşındayken gördüğüm evleri bile hatırlayıp yapıyordum. Tek tek dolaşıp, ölçtüm. İlkokul mezunuyum, matematiğim ve resmim iyiydi. El becerisi, hayal gücü bunların da mevcut olması gerekiyor. 21 sene 21 gün çalıştım. Artı etrafı 21 metre, 21 santim yükseklik, en yüksek minare 21 santim, 21 plaka 21 asır ona benzer şeyler çıkarttım.”