07.05.2020 Perşembe Günkü yazımda Diyarbakır da çok güzel bir dua olarak kullanılan “Allah seni star etsin” söyleminin nereden geldiğine dair kendimce yorumlarım vardı ve yazının en sonuna dağarcığında, kütüphanesinde konuyla ilgili farklı bilgi ve belgesi olan okurlarımız varsa bizimle paylaşabileceğini, bundan çok memnun olacağımı ve yazılarda mutlaka yer vereceğimi belirtmiştim.
Daha yazıyı okur okumaz sıcağı sıcağına hem yazının genel konsepti ile ilgili hem de ‘star etsin’ söyleminin kaynağıyla ilgili ilk yorumu çok Değerli Yazar, yazdıklarıyla hem Edebiyata hem de bu şehrin yazım kültürüne, yazılı hafızasına çok büyük katkı sunan Şeyhmus Diken, Şeyhmus Abe bizzat mesaj atarak yaptı.
“ Sevgili Güler, yazını okudum, çok keyifliydi. Star : Kürtçe de ‘Koruma’ anlamına gelir. Mesela ‘Xwede te bi stirıne ‘ derler. Yani Allah seni korusun.
Ayrıca toprak damlara kurulan tahtların etrafına dolanan beyaz örtünün adı da Diyarbakır jargonunda adı ‘Stara’ dır. Yani kem gözlerden mahremiyeti koruma… Yahudiler de de Ester kadın adıdır.” Diye yazmıştı.
Başka bir arkadaşım da. “ Ninemler, annem, hep ‘Xwede meriv bı sıtrine (Allah insanı korusun)’ derlerdi. Halen de annem der.” diye mesaj göndermişti.
Başka başka yorumlarda bu minvaldeydi.
Halk arasında görünür görünmez, bilinmez tehlikelerden korunulması, korunması anlamlarında kullanıldığını belirten mesajlardı çoğu.
Etimolojik kökeninin Arapça ve Farsçadan gelebileceğini belirten mesajlarda vardı. Ben de yazımda bu coğrafya da ilişkilerin çok fazla dip dibe olduğunu ve mutlaka etkilemiş olabileceğini belirtmiştim. Evet, Arapça çok zengin bir dil doğru. Ama illa bu coğrafya da konuşulan dillere kaynaklık ettiğini düşünmek; medeniyetin, kültürlerin, ilk uygarlıkların, ortaya çıktığı ve dünyaya yayıldığı, ilk devletlerin kurulduğu bir coğrafya olan Mezopotamya ya haksızlık olur.
Ben yorum yapan, destek olan, bildiklerini ve yazıyla ilgili samimi duygularını paylaşan tüm okurlarımıza teşekkür ediyorum. Bilsinler ki söyledikleri çok değerlidir.
Şeymus Abinin “Toprak damlara kurulan tahtların etrafına dolanan beyaz örtünün Diyarbakır jargonunda adı ‘Stara’ dır.” Demesi bana aaa demek stor perdenin adı oradan geliyor, dedirtti. Hani malumunuz günümüzde kullanımı pek bir revaçta. Hem şık hem pratik, kullanımı kolay.
Olur mu olur niye olmasın! Üstelik hem söylemi hem de kullanım amacı aynı. Görünmeyi engellemek, mahremiyeti korumak değil mi amaç.
Diyarbakır sıcağının tavan yaptığı ve serinlemenin başka bir imkânının olmadığı zamanlarda toprak damlı evlerin damına kurulan tahta tahtlarda yatan insanlar, rahatsızlık vermemek, rahatsız da olmamak için tahtların etrafına beyaz renkte örtü çekerlermiş.
Bu örtünün adı da ‘Stara’ imiş. E şimdi daha modern tarzda üretimi yapılmış, zaman içinde stara adı da evrim geçirdiği için belki söylemi daha şıklaştırma adına ya da başka bir kültürde söylemi stor şeklinde olduğu olmuş olabilir…
Neyse efendim bir “star” kelimesinin bile farklı farklı kültürlerde var olduğu, bu kültürlerin bugünkü teknolojik imkanlar olmamasına rağmen birbirini nasıl etkilediğini görmüş olduk.
Dillerin ortaya çıkışıyla ilgili öne sürülen birçok tez var. Okuduğum onlarca farklı görüşte bana en mantıklı geleni ise, çıkarılan seslerin zaman içinde belirgin hale gelmesi ve bu seslerin herkes tarafından kullanılmaya başlamasıyla ortaya çıktığı ile ilgiliydi. Tabi bu tez burada bir iki cümle ile ifade edemeyeceğim kadar güzel, ilginç hatta ayrı bir yazıya konu olabilecek kadar geniş bir konu.
Diller kaynağını tabiî ki de doğadan, görüntülerden ve insanın yaptıklarından almış.
Ben ayrıca konuşulan dillerin içinde kullanılan çok özgün ifadelerin oraya çıkışıyla ilgili yaşanmış bir olay, hikâye, efsane var mı diye de merak ederim. Allah seni star etsin söyleminde benim dikkatimi çeken şey ise mitolojik yönüydü. Şehri koruduğuna inanılan Tanrıça “Siter” ile ilgili anlatılandı…
Nasıl ifade edilirse edilsin, insanın kendisini koruduğuna inanılan bir gücün olduğuna inanılması, bunun için dua edilmesi kadar güzel bir şey olabilir mi ?
Korunmaya çok ihtiyaç duyduğumuz bu günlerde, Diyarbakır’ a ait ilginç söylemlerle ilgili yani yazılarda buluşmak üzere … Allah hepimizi star etsin…
Sevgiyle …