Diyarbakır’ın fethi ikinci halife Hz. Ömer döneminde gerçekleşmiştir. Diyarbakır27 Mayıs 638 yılında Allah’ın kılıcı lakaplı ünlü İslam komutanlarından Halid Bin Velid tarafından fethedilmiştir.
Diyarbakır fethin üstünden 1382 yıl geçmiştir. İstanbul’un fethinin üstünden ise 568 yıl geçmiş.
Diyarbakır’ın fethi 27 Mayıs Cuma gününe denk gelmiştir. Cuma gününün başta İslamiyet’te olmak üzere semavi dinlerde birden çok özeliği ve önemi vardır. Dört büyük dinde ve kitaplarında anlatılan ilk insan,Hz. Adem’in yaratılışı Cuma günüdür.Hz. Adem ve eşi Havva’nın tövbesinin kabulü Cuma günüdür. Yine Hz. Adem ve zevcesi Hz. Havva cennetten Cuma günü çıkarılmıştır. Kıyamettin kopacağı gün Cuma günüdür. Mahşer günü herkesin hesaba çekileceği gün yine Cuma günüdür. Hz. İsa’nın Şam’da kot minareden Dünyaya geleceği gün Cuma günüdür…
27 Mayıs Diyarbakır’ın İslam ordularınca fethi Mezopotamya’nın kaderini değiştiren oldukça önemli bir tarihtir.
Suriye ve İran’ın fethini tamamlayan İslam orduları Anadolu üzerine sefere çıktılar. Bu seferler içinde ön önemli fetih ise bölgenin merkezi olan Diyarbakır oldu. Diyarbakır Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğu’nun yukarı Mezopotamya’yı elinde tutması için önemli bir merkeziydi.
Dicle Nehri’nin kenarına kurulan Diyarbakır’ı bu kadar önemli bir şehir yapan etkenlerden biri de sağlam surlarla çevrili olmasıydı.
Dördüncü yüzyılda imparator Konstantin İstanbul surlarını yaptırır ve Diyarbakır surlarına da ekleme yapar. Diyarbakır ve İstanbul İkisi de Konstantiniye ismini alır. Rivayet olunur ki Hz. Muhammed (s.a.v.)Konstantiniye’ninfethedileceğini söyler.
Diyarbakır fatihi Halid bin Velid Diyarbakır’ın fethi zamanında, “Şunu biliniz ki, biz gücümüz ve sayımızın çokluğuyla değil. Allah’ın yardımı ve Hz. Muhammed’in sayesinde burayahakim olmuşuz. Nitekim peygamberimizin bu konuda vaadi vardır” demektedir. Burada kast edilen vaat Konstantiniye’nin yani Diyarbakır’ın fethi olma olasılığı çok yüksek.
Diyarbakır’ın İslam orduları tarafından fethi gerçekleştirildikten sonra kilise Camiye çevrildi.Anadolu’daki ilk Camii Diyarbakır Ulu Camiidir. Ulu Camii Müslümanlar için beşinci haremi şeriftir.
Peygamberimizin müjdelediği “Konstantiniye muhakkak fethedilecektir. Onu fetheden komutan ne güzel komutandır. Onu fetheden ordu ne güzel ordudur.” Hadis-i Şerif bilgiler ışığında yorumlandığında, Konstantiniye şehrinin bugünkü Diyarbakır olma olasılığı, İstanbul’dan çok daha yüksek olduğu görünmektedir.