Hevsel bahçeleriyle ilgili anısı olmayan Diyarbekirli var mıdır, bilmiyorum. Ama illa kıyısından geçmiş, On gözlü körünün üstünden bahçeleri seyretmiştir, muhakkak…
Geçen gün can sıkıntısından uzunca süredir gitmediğimiz Hevsel bahçelerine uzanalım dedik. Balıkçılardan Mardinkapı’ya doğru giderken yenilenmiş dükkânların önünden, etrafı seyrede seyrede, maziyi düşüne düşüne aktık. Mardinkapı’dan aşağı inerken sağdaki değirmenin hemen önünde duran iki dut ağacını görünce ortaokul yıllarıma gittim. Adet edinmiştim, her hafta Perşembe günü dedemin mezarını ziyaret edip direkt o dut ağacına koşardım, nedense o ağacın dutlarını çok severdim. Ağacın dallarının arasında o dal senin bu dal benim atlardım. Hey gidi günler…
Hevsele tepen bakan mesafen bir kafeye oturduk. Çayımızı içerken Hevsel’i düşledim, eski ve yeni haliyle… Eskiden ağaçların arasından geçemezdiniz. Bazen yolunuzu bulmak için yürürken çamura saplanırdınız. Kuş sesleri mest ederdi sizi. Birçok alanda ağaçlardan güneşi göremezdiniz. Şimdi tam orta yerde belki 300 dönüm arazinin olanca çıplaklığıyla orada durduğunu görünce içim cız etti. Muntazam sürülmüş muhtemelen marola hazırlık yapılıyordu. Ama yinede bu çıplaklık hayra alamet değildi.
Eve döndüm bu konuyla ilgili ine yazabilirim dedim. Zaten aklımda onlarca şey vardı. Özellikle Dicle Vadisi projesinden dolayı biraz buruktum. Hep Hevsel’in hakkıyla korunamayacağı korkusu vardı içimde… Bölgedeki su samurları ve 180 çeşit kuş varlığıyla ilgili bugüne değin bir envanter çalışması yapılmamış olsa da, yapılan gözlemler bunların varlığını ortaya koyuyordu.
İnterneti açtım. Kim Hevselle ilgili ne yazmış dedim. Malum artık kitap açayım devrinden interneti açayım devrine uçmuş durumdayız hepimiz…
İlk gördüğüm haber tem da şuydu…
“Almanya Bonn’da düzenlenen Dünya Miras Komitesi 39. Dönem Toplantısı’nda “Diyarbakır Surları ve Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzaj Alanı”nın UNESCO Dünya Miras Listesi’ne kaydedilmesine karar verildi.
Böylece Türkiye’nin listedeki varlık sayısı 14’e yükseldi.
Diyarbakır Kalesi, Surları ve Burçları, bölgede hüküm süren medeniyetlerin, kültürlerin ve dönemin ihtiyaçları doğrultusunda şekillenerek, özgünlüğünü ve 7 bin yıllık tarihsel varlığını halen sürdüren orijinal ve özgün kültür varlıkları olarak yaşamakta, dünya tarihi için önemli bir evrensel miras özelliğini korumaktadır.
Dünyanın en eski ve en sağlam yapılarından biri olan Diyarbakır Surları birçok türküye, maniye, efsaneye konu olmuştur. Burçları üzerindeki görkemli kabartmaları ve kitabeleriyle dünyanın ender kalelerindendir.
Hevsel Bahçeleri de, bahçe kültürünün çok önemli olduğu bir coğrafyada yer alan tarihi boyunca, halkın kullanımına açık bir alan olarak özgün bir değer ortaya koymaktadır. 30’dan fazla uygarlığın izlerini taşıyan bir bölgede 8 bin yıl gibi çok uzun süredir bahçe olarak var olmasıyla, tarımsal değerinin dışında, kültürel ve tarihi olarak da özgün bir yere sahiptir.