Merhabalar Değerli Okurlarımız,
Geçen haftadan bu yana her şeyin gönlünüzce geçtiğini umud ederek bir yazı dizisine başlıyorum. Sizleri eski Diyarbekir toylarına götürmek istiyorum. Umarım severek okursunuz.
Evlilikte ilk adımdan son adıma kadar eğlence ve şenlikler yörelere göre ufak tefek değişikliklerle kutlanır-kutsanır. Bu şenliklerin en sonuncusu düğündür. Eskiden Diyarbekir'de düğüne toy denirdi. Toylarımız üç gün üç gece sürerdi. Bazı aileler bu eğlenceleri yedi gün yedi geceye çıkarırdı. Qırx ölmîşin bî qalmışî, vêdli olanların toylarında çifte davullar, çalgılar çalar, yedi gün yedi gece yenilir içilir eğlenilirdi.
"haydi gîdax toyına
Qurban olam boyına
Hınna yaxağ eline…”
-Ne toyî ne halî. Ma durun hele lê, ortada fol yox, yumurta yox, toya gêtmax da nerden çıxtî? Önce qızî bulağ, toya Allah kerimdir vuş kele!
-Ê tamam göz gezdirağ, sağa sola xeber vêrax, bulunur elbet.
-Xêrlisî olsın. Qeder qısmet kimdêse onî bulır. Allah böyüktür.
-Ya çıxarîda ya hemamda ya da ş’erede bulurıx…
-Ana heyran o gün çıxarida gördığımız qız bilîsen kimdir?
-Yox ana, ma ben nerden bîlem?
-Bibingilin kirvelerinin komşîsının qızîdır. Doğrî ya senin xeberin yoxtır. Biz o qizî hemamda gördığ. Allah var hêç bi qusurî yoxtır. Aya deyî ki sen doğma ben doğam. Hemamdan çıxanda da hêç belli etmeden abêne gösterdığ. Allah bilî o da beğenmiş ki sesî çıxmî.
Sordığ soruşturdığ ailesi de bize göredir. Namuslîdırlar, qızlarınî çox êyi yetiştirmişler, evinî çekip çekıştıracağ birine benzî. Hem de enüstiyî oxîmiş.( O zamanlarda Diyarbekir'de Kız Enstitüsi'ni okuyan kızlar çok makbuldü.) Bibin dêyî ki böyüginî küçüginî bilî, dilî datlîdır, hünerlidir. Gökte uçan kuşın modeli ondan qaçmîmiş. Ê daha ne istîyığ? Çapa çapa gêt bibên söle ağızlarınî arasınlar, eğer rızalarî varsa perşembe günî gız göremağa gîdağ. Hade Allah qızımî rehet êde.
-Tamam ana, tamam ha gidîyem, elimizî têz tutax bu qızî kaçırmîyağ.
-Tew lo lo senin xeberin yoxtır, araciyî qızın anasına gönderdığ bile.
Eskinin Diyarbekir’inde erkek evladı evlenme çağına gelen anneler, kendilerine sosyal ve kültürel açıdan uyacak, iyi bir ailenin becerikli, saygılı ve tabii güzel olan bir gelin adayı aradıklarını eşe, dosta haber verirlerdi. Titizlikle araştırmalar yapılır çok geçmeden de adaylar belirlenirdi. Adaylar arasında en uygun olanı damat adayına uzaktan gösterilirdi. Kız istenmeden kızla oğlanın görüşmeleri mümkün değildi. Hatta birçoğu eşini gerdek gecesi görürdü. Ne hikmetse mutlu da olurlardı.
Perşembe günü kız evinde bir telaş ki görülmeye değer. Bir gün önceden kirveler tarafından haber verilmişti kızlarına görücü gelecek diye. Temizlikler en ince ayrıntısına kadar yapılmıştı.
-Kele qomşî xerdir sebehtendir sahan baxîyam bu nedir bêle, hewş yıxandî, küçe qapısî süpürüldî, daşlar tek tek yıxandî. Bî şê var sizde, ben de yardım êdem.
-He he var darısî senin qızın başına. Bugün bizim qızî görmeğa gelecağlar. Vallah sebehin qorunda qaxmîşam daşraya en az girmi teneke su tökmîşem, büyük bibiye, diyazaya, abaya xeber vermîşem. Sandoxtan en yeni ênterilerimî çıxardım. Sedirin qênevçe örtülerini serdim, yükün perdesini değiştirdim. Ma daha ne yapam? Babamın adî Xıdır, elimden gelen budır
-Ha işte bibimiz de geldi. Xoş geldin aba.
-Xoş buldım aba heyran, sen qız anasîsan, o nedir lê? Têz gêt o leçegî degiştir, ênterine hêç uymamîş. Qefesten başka bî tene çıxar, ört başan êyiptir ma.
-Dazo qurban, o qıza söle üzüne gözüne bî şê sürmîye. Leymun lavantasî yeter de artar.
-Aba ma ne olî ha bî qırtik süslensin.
-Yox anam yox, ben bıraxmîyam. Toyda yapsın ne yapîsa.
-Kapî çalınî kapî.
Heyecan doruktaydı. Gelin adayının yüreği ağzındaydı. Kapı sesini kim duyacak ki...
-Buyrın, buyrın xoş geldiz, sefa geldiz, başımla gözüm üstüne geldiz.
Görücüler bu şekilde karşılanarak evin en büyük odasına alınırlardı. Ailenin en saygın, ağzı iyi söz yapan üç ya da dört bayanından oluşan görücülerin gelin kızı, ailesini, evin sağını solunu iyice süzgeçten geçirerek halı-hasır altından sedir altına, pacadan yük yerine, lamba şişesinden kapı eşiğine kadar her yeri titizlikle denetleyişleri kızın elinde kahve tepsisiyle içeri girişiyle yarıda kesilir, kusur arayıcı gözler bir anda kıza çevrilirdi… devam edecek
Şen ve esen kalın derken; Tigris Haber’i de takip edin lütfen.