Gebelik her kadın için doğal bir süreçtir.Anne hem kendini daha iyi hissetmek hem sağlıklı bir gebelik geçirmek için yaşamın her evresinde önemli olan yeterli ve dengeli beslenmeyi öğrenmelidir.Bu yüzden bu dönemde 'Sağlıklı bebeklerin sağlıklı nesiller' olacağı ilkesi unutulmamalıdır.Bu süreçte anne adayı artan fizyolojik gereksinimlerini ( enerji ve besin öğelerini) karşılamak,vücudundaki depolarını (besin öğesi yedekleri Ca,Fe vb)dengede tutmak, bebeğinin sağlıklı büyüme ve gelişmesini sağlamak,emzirme döneminde salgılanacak olan sütün enerji ve besin öğelerini karşılamak için yeterli ve dengeli beslenmek zorundadır.
GEBELİKTE GEREKSİNMEYİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
-Annenin yaşı (18 yaş altı annelerde anne bebek ölümleri,prematüre doğum gibi riskler oluşturabilir.)
-Gebelik öncesi beslenme durumu (annenin zayıflığı,şişmanlığı,vitamin mineral eksikliği bu durumda sorun teşkil edebilir.)
-Gebelik sayısı (sık gebeliklerde, 2 yıldan az sürede gebe kalan annelerde vücut depolarını dolduramayabilir.) bu durumlarda gebelik riskli hale gelebilir.
GEBELİKTE YETERSİZ VE DENGESİZ BESLENMENİN BEBEĞE ETKİLERİ
-Zamanından önce doğum (prematüre)
-Düşük doğum ağırlıklı bebek
-Ölü doğumlar
-Bedensel ve zihinsel açıdan gelişemeyen bebek doğumları
-Yarık damak-dudak
- Vücut ağırlığına oranla düşük akciğer hacmi gibi sorunlar gözlenebilir.
GEBELİKTE YETERSİZ VE DENGESİZ BESLENMENİN ANNE SAĞLIĞINA ETKİLERİ
-Anne ve bebek ölümleri
-Anemi (kansızlık):Annenin artan demir ihtiyacını karşılayamamasından,besinlerle alınan demirin yetersiz kalmasından,demir emilimini engelleyen etmenlerin (çay,kahve gibi)diyette olmasından, sık doğumlardan,kan kaybı ve kan hacminin artmasından dolayı demir eksikliği sık gözlenen bir durumdur.Demir eksikliği görülen annelerde baş dönmesi,yorgunluk,düşük doğum ağırlıklı bebek,taşikardi gibi sorunlar görülmektedir.
-Osteomalasia (kemik dokusu bozuklukları):Gebelikte annenin kemik kitlesinin korunumu,bebeğin iskelet yapısının gelişmesi için artan kalsiyum,fosfor gibi mineral ve D vitamini ihtiyacı karşılanmalıdır.Karşılanmadığı zaman anne kemiğinden kalsiyum ve fosfor çekilir bu da anne kemiklerinin yumuşamasına ve kemik dokusu bozukluğuna yol açar.
-Toksemi(gebelik zehirlenmesi):Gebeliğin son zamanlarında birçok sebebe bağlı gebenin kan basıncının artması (hipertansiyon),idrarla protein kaybı sonucu el ve ayaklarda ağır ödemle görülmektedir.
-Ödem:Gebeliğin son üç ayında sıklıkla karşılaşılan bir durumdur bu durumda ödemin yeri ve miktarı önemlidir.
-Sindirim sistemi rahatsızlıkları(bulantı,kabızlık,mide yanması vb)
-Besin zehirlenmeleri
-Gestasyonel Diyabet:Gebeliğin 24.-28. haftaları arasında yapılan 0GTT sonucu belirlenir.Aile öyküsü olanlarda,35 yaş üstü gebelikte,bir önceki gebeliğinde gestasyonel diyabeti olanlarda,şişman kadınlarda gestasyonel diyabet riski daha fazladır.
ANNE ADAYI İÇİN BESLENME ÖNERİLERİ
-Anne adaylarında ilk üç ayda değişen hormonlara bağlı bulantı görülmesi yaşanan ilk sıkıntılardandır.Bulantı sürekli olduğu takdirde anne adayında ağırlık ve sıvı elektrolit kaybı gözlenir.Bu süreçte anne adayları;
* Yemek kokularının yoğun olduğu yerlerde fazla bulunmamalı
*Aşırı baharatlı,aşırı yağlı besinlerden uzak durmalı
*Sabah yataktan kalkmadan önce kraker,tahıllı ekmek vb. kuru besinleri tüketmeli bu yolla midedeki asit düzeyi azaltılmalı
*Midenin boş kalmasını engellemek için az az sık sık beslenmeli
*Öğünleri yavaş tüketmeli
*Kolay sindirilebilir karbonhidratları ekmek,makarna,patates vb. tercih etmeli
-Gebede görülen kabızlık durumunda ise anne adayı;
*Posa içeriği yüksek olan sebze,meyve,tahıl,kurubaklagil tüketimini arttırmalı
*Kuru erik,kuru kayısı gibi meyveler bir gece önceden suda bekletilip ertesi gün su ile birlikte tüketilmeli
*Probiyotik grubunda değerlendirdiğimiz yoğurt,kefir,fermente peynir,tarhana vb. tüketimini arttırmalı
*Sıvı tüketimini arttırmalı
*Fiziksel aktivite düzeyini arttırmalıdır.
-Gebelik süresince annenin ve bebeğin gereken ihtiyaçlarını karşılamak için vücutta ağırlık artışı olur.Bu artışın anne adayının gebelik öncesi ağırlığına,fiziksel aktivitesine ve yaşına göre değişeceği unutulmamalı.
-Gebeliğin 4.ayından itibaren enerji kısıtlaması ya da zayıflama diyeti YAPILMAMALI.
-Gebelik süresince annenin protein,yağ,demir,kalsiyum,fosfor,folik asit,A vitamini,C vitamini,D vitamini ihtiyacı artar.Bu ihtiyaç besinlerle karşılanamadığında doktor kontrolünde ek yapılmalıdır.
-Anne adayı ödemi önlemek için yemeklerine ekstra tuz eklememeli.
-Sigara alkol kullanmamalı.
-Bol sıvı tüketmeli.
-Bitki çayı tüketimini sınırlandırmalı.
-Fiziksel aktivitesini arttırmalı.
-Çiğ deniz ürünleri tüketmemelidir.
-Normal ağırlıktaki anne adayı günde en az ;
*Süt ve süt ürünlerinden 3-4 porsiyon
*Et,yumurta,kurubaklagillerden 2-3 porsiyon
*Meyvelerden 3 , Sebzelerden 3-4 porsiyon
*Ekmek ve tahıllardan 6-7 porsiyon tüketmelidir.
DİYETİSYEN ŞEVVAL AKENGİN