Yazarların aldıkları tavra göre anlatımlar da türlere ayrılır.
ANLATIM TÜRLERİ (ÇEŞİTLERİ)
NESNEL ANLATIM: Anlatıcının duygularına başvurmadığı, varlıkların dış görüntüsüne dayalı, değişik yorumlara yol açmayan, doğruluğu ya da yanlışlığı deney yoluyla kanıtlanabilen anlatım türüdür. Herhangi bir konuyla ilgili görüş ve düşüncelerin belirtilmesinde kişisel duygu, düşünce ve beğenilerin işe karıştırılmadan verildiği, göreceli olmayan anlatım özelliğine nesnellik denir. Herkesin benimsediği, kabul ettiği, bizim dışımızda var olan, doğruluğu ve yanlışlığı kanıtlanabilen gerçekler yansıtma biçimidir. Ölçülebilen, tartılabilen, sınıflandırılabilen anlatımlar nesnel anlatıma konulur. Ör/ Diyarbakır’da 33 sinema salonu var.( 3 de desem, 333 de desem doğruluğu yanlışlığı kanıtlanabildiğinden nesneldir.) Türkiye’nin başkenti Ankara’dır.(Yozgat’tır da desem, yanlışlığı kanıtlanabildiği için yine nesnel bir yargı olur.) Karacaoğlan 17.yy halk şairidir. (15.yüzyıl da desem, yanlışlığı kanıtlanabildiği için nesneldir.)
Not: Antik çağda filozoflar, demokrasi meydanında ‘bir atın ağzında kaç diş var’ı tartışıyorlarmış. Onlarca kişi de etraflarında hayranlıkla onları izliyormuş. Tartışma uzayınca köylünün birinin kafasının tası atmış ve bir atı yularından çekerek meydana çıkmış. Atın ağzını açmış, işte at ve ağzı, sayın da bu iş sonuçlansın demiş. (Sağlaması yapılabilen yaklaşımlar nesneldir.)
ÖZNEL ANLATIM: Kişiye göre değişiklik gösteren (göreceli) yargılardır. Soyut ve sübjektiftir. Taraflıdır. Tartışılır ve değişkendir. Herhangi bir konuyla ilgili kişisel duygu, görüş ve beğenilerin ortaya konulduğu bireysel anlatım özelliğidir. Kanı niteliği taşıyan, herkese göre aynı olmayan, anlatımda duygusallığın; duyguların egemen olduğu, bilgilendirme amacı gütmeyen anlatım türüdür. Ör/ Diyarbakır; yaşanası, çok güzel bir kenttir.(Bana göre dünyanın en güzel kentidir. Birileri de hani güzel bir kent görmesek yazları tozlu, kışları çamurlu bu kenti bize güzel kent diye yutturacaksın der, der!)
Cemal Süreya, dili en güzel kullanan şairimizdir./ Karanfil en güzel çiçektir.
Not: Yukarıdaki yargılar tartışılır, ama sonuca bağlanamaz. Nesnel yaklaşımlar değil çünkü.
BU SAATTEN SONRA
Şarkıların ara yerde kalmasını nasıl istersiniz? /Dünya bir arada /Ve ayrı /Ve orantısız
Ve böyle sallantılı bir dengeyle varsa /Bulutların yumuşaklığı yalçın kayalıklarda!
Kanı donmuş insanlara bu saatten sonra katlanamam!/Gencim hem toy âşklardan da söz etmiyorum/Gül dikenlerine kalsa, karanfilden fazladır/
Ve doyumsuz şarkılarım, özgürlükten yana!
Aydın Alp- YÜREĞİNİZİN KAPILARINI KIRACAĞIM- (Eylül-2019/ J&J Yayınları)
ANLATIM TEKNİKLERİ
A)SANATSAL ANLATIM: İkiye ayrılır:1)ÖYKÜLEYİCİ ANLATIM (Hikâye etme, tahkiye): Amaç, olay içinde yaşatmaktır. İkiye ayrılır: A) Sanatsal Öyküleme (Öznel): Olay ya da durumları anlatır. Anlatılmak istenen eylem halinde verilir. Amaç, okuyucuyu olay içinde yaşatmaktır. Anlatımın dokusuna merak sindirilmiştir. Bu anlatım biçimi bir bakıma ‘’Ne oldu?’’, ‘’Nasıl oldu?’’ sorularının yanıtı gibidir. Hikâye edilen olaylarda durumlar sürekli değişerek akıcı bir biçimde yeni görünümlere bürünürler. Öyküleme tekniğinde olay, çevre, kişi(leri) ve zaman ögeleri vardır. Öykü ve romanlardaki teknik, öyküleme tekniğidir. Öyküleme tekniğinde sıkça fiillere başvurulur.
B) Açıklayıcı Öyküleme (Nesnel-öğretici): Sanat amacı gütmeden birtakım olayları oluş sırasına göre anlatan açıklayıcı bir öykülemedir. Örneğin: tarih kitapları.
2)BETİMLEYİCİ ANLATIM (Tasvir etme): Gözlemlere dayanan bir anlatım yoludur. Amaç, varlıkların duyularla algılanabilen özelliklerini benzerlerinden ayırt edecek biçimde göstermektir. Sıkça sıfatlara başvurulur. A) İzlenimsel (Sanatsal) Betimleme (Öznel tasvir): Sözcüklerle resim çizme sanatıdır. Duyuların katılmasıyla okuyucunun duyular yoluyla izlenim kazanması amaçlanır. Yazar sözcüklerle bir görüntü canlandırırken o varlığı nasıl algıladığını gösterir. Bizim, o varlığı izlenimlerle kavramamızı sağlar. O varlığa ilişkin taşıdığı duyguyu bize de iletir. Nesnelerin görüntüsünden yola çıkılır. (*Şiir dilinin gizi ve imge, Aydın Alp.) B) Açıklayıcı Betimleme (Nesnel-öğretici): Varlığa ait özelliklerin olduğu gibi canlandırılmasıdır. Yazar gördüklerini aktarmakla yetinir. Kişisel yargılarda bulunmaz. Duygularını katmaz. Örneğin: coğrafya kitapları ve emlakçılık.
YÜREKLE SÖYLENEN…
Biliyorum, kapımı çalacaklar!
Şarkılardan korkar zorbalar
Hele yürekle söyleniyorsa
Ödleri patlar!
Bekliyorum, beni yoklayacaklar!
Yüreğimle kalemimi biliyorum
Bir özgürlük şarkısıdır gözlerim
Ne söylüyorsam hüznümden
Beni susturmaları için
Yüreğim sökülmeli yerinden!
Aydın Alp- AMED’İN KELEBEĞİ-(Eylül-2018 / J&J Yayınları)
*Prof. Dr. Cemil Taşçıoğlu ve sağlık camiasındaki diğer değerlerimizin vefatı için hepimizin başı sağ olsun diyorum.
*Grup yorum üyesi sanatçımız Helin Bölek’in açlık grevi sonrası ölümü, toplum olarak hepimizin de ölümüdür. Sanatçımızın ölümüne yol açan baskıları lanetliyorum.
*İnfaz Yasası’ndaki düzenlemelerin uyuşturucu ve tecavüz suçlarını, cinayet işleyenleri değil; düşünce suçlarını ve basın çalışanlarını kapsaması gerekir ve bu zor günlerimizde toplumsal huzur için mutlaka!
*Ah, bu lanetli coronalı günlerin geride kalması dileklerimle sevgiler, saygılar…
Aydın ALP