Hastanın duygu, düşünce ve davranışlarında problemlere yol açan bir çeşit unutkanlık tipi olarak tanımlanabilir. Genellikle 60 yaş ve üzeri hastalarda ortaya çıkar, belirtilerini yavaş yavaş hissettirir ve hasta gün geçtikçe günlük rutin işlerini dahi yapamayacak hale dönüşür. Alzheimer, beynin sinir hücreleri dokusunda “beta-amyloid” adındaki anormal protein birikmesine bağlı olarak oluşur ve bu birikim zamanla beyinden atılamaz hale gelir. Dolayısıyla protein birikmesi ve plaklar sebebiyle sinir hücreleri arasında bağlantı kurulamaz ve sinir hücreleri ölür. Bu durumda direkt olarak beynin düzgün çalışmasını engeller.
Bazı belirtileri vardır; Alzheimer, yavaş yavaş ilerleyen bir hastalık olduğu için belirtilerini erken, orta ve ileri dönem olarak incelemek gerekir. Alzheimer evreleri, hastalığın düzeyini tespit etmek açısından önemlidir ve her dönem hastada gözlenen belirtiler daha fazla ağırlaşır. Erken dönem belirtilerinin yaşandığı zamanlarda, hastaları kontrol altına almak daha kolaydır. İleri bunama döneminde ise hem hastayı hem de hasta yakınlarını daha zorlu bir süreç bekler.
Hastalığın nedenleri konusunda herhangi bir kesinlik yoktur. Beyindeki protein birikiminin yanı sıra sinir iletiminin bozulması, beyin hücrelerinin zarar görmesi gibi etkenler nedeniyle yaşanabilir. Yapılan araştırmalara göre hastaların sadece %20’sinde alzheimer görülme riski bulunuyor. Yani hastalık, yaş etkeninin yanı sıra genetik faktörlere bağlı olarak da görülebilir. Ancak sadece kalıtsal sebeplerle ilişkilendirilmesi yanlış olur. Çünkü Alzheimer, sinsice etkilerini gösteren bir hastalıktır ve bulguları yaşa bağlı olarak artış gösterir. Diğer nedenler ise şöyle sıralanabilir;
• Geçmişe bağlı depresyon
• Damar hastalıkları (Kolestrol, tansiyon yüksekliği ve kalp krizi)
• Geçmişe bağlı ciddi yaralanmalar
• APOE4 taşıyıcılığı
• Düşük eğitim düzeyi
Diye sıralayabilirim...
Erken Dönem Alzheimer Belirtileri ise;
• Alzheimer başlangıcı, ilk ve temel belirti olarak hafıza kaybıyla kendini gösterir. Bunun dışında;
• Olayları unutmak, son konuşulanları dahi hatırlayamamak
• Eşya, adres, lokasyon isimlerini unutmak
• Sinir, kaygı ve stres düzeyinde artış
• Ruh halinin devamlı değişken olması
• Aynı soruları sık sık sormak
• Aynı şeyleri tekrar etmek ve kendi kendine konuşmak
• Devamlı tereddütte olmak ve karar verme konusunda zorlanmak
Orta Dönem Alzheimer Belirtileri;
Hafıza sorunları daha da kötüleşmeye başlar. Hastalar yakınlarının, arkadaşlarının ve aile bireylerinin bile isimlerini hatırlamayacak durumdadır. Hasta, aile bireylerinin bakımına muhtaç hale gelebilir. Çünkü artık kendi başına tuvalet, yıkanma ve giyinme ihtiyaçlarını bile karşılayamayacak haldedir.
• Aşırı heyecanlanmak ve sinirli olmak
• Takıntılı, dürtüsel ve tekrarlayan hareketler
• Kafada karışıklık yaşamak, günün hangi saatinde olduğunu bilememek
• Rahatsız geçen bir uyku süreci
• Halüsinasyonlar görmek, gerçekle hayaldekileri karıştırmak
• Paranoyak hislere bürünmek, aşırı şüphelere kapılmak
• Konuşma ve dil sorunları yaşamak
• Yer-yön ilişkisi kuramamak, mesafeleri değerlendirememek
• Ruhsal bunalımlarda artış, aşırı stres ve kaygı düzeyi
İleri Dönem Alzheimer Belirtileri;
Halüsinasyonlar ve ruhsal bunalımlar rutine dönebilir. Hastalar, çevrelerindeki insanlardan şüphe duyarak bazı dönemlerde şiddet uygulamaya bile kalkabilirler.
• Yeme ve yutma zorluğu
• Uzun ve kısa süreli bellekte problemler
• Kilo kaybı veya aşırı yeme rahatsızlığı
• Yardım almadan hareket edememek ve pozisyon değiştirme noktasında güçlük çekmek
• İdrar kaçırmak
• Konuşma kaybı yaşamak
Alzheimer teşhisi, birtakım nöropsikolojik ve bilişsel testler yardımıyla ortaya konur. Testler, genellikle hastanın problem çözme, zihinsel işlevsellik, dikkat, dil becerileri ve sayma gibi birtakım yeteneklerini ölçmeyi hedefler.
Psikiyatrik Değerlendirme: Yapılan psikolojik muayene, hastada depresyon gibi semptomları tetikleyen herhangi bir zihinsel sağlık durumunun varlığını tespit etmek içindir.
Beyin Tarama Testleri: Beynin yapısında ve işlevinde tümör gibi farklı bir problemin var olup olmadığı anlaşılmaya çalışılır.
Genetik Testler: Alzheimer probleminin herhangi bir gen kusurundan kaynaklanıp kaynaklanmadığını öğrenmek için uygulanır. Test sonucu, hastanın demans risk grubunda yer alıp almadığını da ortaya koyar.
Alzheimer’dan korunmak için şu hususları da göz önünde bulundurmak gereklidir;
• Alkol ve sigara gibi kötü alışkanlıkları bırakmak
• Yüksek tansiyondan korunmak ve kan basıncını sıklıkla kontrol etmek
• Her gün sebze ve meyveleri içeren Akdeniz tipi bir beslenme alışkanlığı edinmek
• Bolca kitap ve gazete okumak
• Müzik aleti çalmak ve herhangi bir müzik dalıyla ilgilenmek
• Yüzme sporlarıyla uğraşmak veya yüzme eğitmenliği yapmak
• Hobi olarak yazı yazmak ve resim çizmek
• Yetişkinlere uygun eğitim ve beceri kurslarına katılmak
• Bowling, tenis ve golf gibi spor dallarında oyun oynamak
• Yabancı dil öğrenmek
Alzheimer tedavisi konusunda kesin ve tam şifa veren bir yöntemden söz edilemez...
Ancak, mevcut ve kullanılmakta olan “kolinesteraz inhibitörleri” grubu ilaçları sadece hastaların şikayetlerini belirli oranda azaltmak ve davranışlarını düzenlemek konusunda yardımcıdır ve hastaların günlük işlerini daha rahat yapabilmelerini amaçlar.