Diyarbakır neden bıyıklı Mehmet paşaya teslim edildi!

Uzun bir aradan sonra tekrar tarihe ışık tutan ve yazılarıyla gazetemize katkı sunan Kürt tarihi araştırmacısı Kerem Serhatlı, bu haftaki yazısında Fatih Paşa adıyla tanınan Bıyıklı Kürt Mehmet Paşa’ya ilişkin önemli bilgiler verdi.

Serhatlı, Fatih Paşa’nın hikâyesini şöyle anlatıyor: “Daha önce Osmanlı Ordusunda görev yapan Aslen Diyarbakırlı Bekiran Aşiretine Mensup Bıyıklı Kürt Mehmet paşa İdris-i Bitlisi’nin Tavsiyesiyle Padişah tarafından Diyarbakır’ı almak için hareket etme fermanı verilmiş ve kendisi Kürt ve Diyarbakırlı olduğu için halk şehri Bıyıklı Mehmet paşa’ya teslim etmiştir. Ve bu sebeple adı Fatih paşa olarak anılmaktadır. Yani, Bıyıklı Mehmet paşa Diyarbakır’ın fatihidir.”

Bıyıklı Kürt Mehmet Paşa nasıl Fatih Paşa oldu?

“DİYARBAKIR’I ALAN FATİH PAŞA KİMDİR?

1502 tarihinde Akkoyunlu Devletini ortadan kaldıran Şah İsmail, Bütün bölgeyi hâkimiyetine almıştır. Ve Diyarbakır’da kendisine bağlı Valiyi tayin etmiştir. Daha önce Akkoyunlu Devletinin sekreterliğini yapan İdris-i Bitlisi de Osmanlı Sultanı olan ikinci Beyazıt’a sığınmıştı. Orada iken Osmanlının sekiz Padişahının hayatını konu alan "HEŞTİ BUHEYŞT"(SEKİZ CENETLİ) adında bir ese yazmıştır. Ancak buna rağmen Sarayın sevgisini kazanmamış ve oradan Mekke'ye gitmiştir. Bitlis-i, orada yaşamaya devam etmiş, ta ki Yavuz Babasını tahtan indirene kadar. Sonra, İdris-İ Bitlisi, tekrar Saraya dönüş yapmış ve Yavuz’u Doğuya Sefere ikna etmiştir. Bitlis-i, Kürtlerin Beglerine Mektuplar yazarak Osmanlı adına çok vaatlerde bulunmuş ve nihayet Amasya’da Kürtlerle Osmanlılar arasında bir Taahhütname imzalanmış, bir kaç Kürt Mirleri hariç tüm Mirleri ve Begleri, Yavuz’la birlikte Safaviler’e karşı savaşmaya ikna etmiştir. Çaldıran’da 1514’te Şah İsmail mağlup olmuş ve bir sene sonra Diyarbakır’ın alınması için hazırlıklara başlanılmıştır.

“Bıyıklı Mehmet paşa Diyarbakır’ın fatihidir”

 Daha önce Osmanlı Ordusunda görev yapan Aslen Diyarbakırlı Bekiran Aşiretine Mensup Bıyıklı Kürt Mehmet Paşa İdris-i Bitlisi’nin tavsiyesiyle Padişah tarafından Diyarbakır’ı almak için hareket etme fermanı verilmiş ve kendisi Kürt ve Diyarbakırlı olduğu için halk şehri Bıyıklı Mehmet paşaya teslim etmiştir. Ve bu sebeple adı Fatih paşa olarak anılmaktadır. Yani, Bıyıklı Mehmet paşa Diyarbakır’ın fatihidir.

“Bıyıklı Mehmet paşa "MİRÎ MÎRA" unvanıyla atanmıştır”

 Bütün Bölge Safaviler’den alındıktan sonra Osmanlı Padişahıyla Kürt Beyleri arasında yapılan Amasya taahhütnamesi gereği 23 Beylik Kürtlere verilmiş, bunlardan 13’üne Özerklik verilmiş kalanlara ise Yurtluk ve Ocaklık verilmiştir. Anlaşma gereği Bıyıklı Mehmet paşa "MİRÎ MÎRA" unvanıyla atanmıştır. Osmanlının da ilk eseri olan Diyarbakır’da Fatih Paşa Camisi, Bıyıklı Mehmet paşa tarafından 1516’da yapımına başlanılmış,1520’de  ise tamamlanmıştır. Bıyıklı Kürt Mehmet Paşa Eylül 1521’de Diyarbakır’da ölmüş ve yaptırdığı Camini avlusunda defnedilmiştir. Ondan Boşalan Miri mira Görevi Aslen Çerkez Olan Hüsrev Paşa’ya tevdi edilmiştir.  Hüsrev Paşa’da görevi sırasında, şuan Mardin Kapısında bulunan Deliller Hanı (Konukevi) külliyesini yaptırmıştır. Delillerin anlamı ise, o dönemde Hacıları Hacca götüren Deliller’in (Rehberler) konakladıkları yer demektir.  Ancak Deliller halk arasında Deliler olarak söylenegeldiği için şuan orası Deliler Hanı olarak bilinmektedir.

Kürt İsmail olmuş Kurt İsmail

Bir Diğer konu da Kurt İsmail Paşa olarak zikredilmekte olan 1693’de Diyarbakır’a Vali olarak tayin edilmiştir.  İlk olarak Diyarbakır’da, Sur dışında Cami yapan Kürt İsmail Hakkı Paşa aslen Ardahanlıdır. Ardahan’ın ise asıl ismi Erdexan’dır. Yani, Han’ın yeri demektir. Her nedense Kürt, Kurt yapılmış o Büyük zata saygısızlık yapılmıştır. Kürt İsmail Hakkı Paşa’nın kendi adına da bir Vakfı vardır. Kürt İsmail olarak da kayıtlarda geçmektedir. Onun Sülalesi halen devam etmektedir ve Soyadı Kanunu çıkınca ÜÇOK soyadını almışlardır.”

Dilek Akin / Özel haber